Ислом Нури

 

Араб тилини ўрганамиз

 

ЖАНОҲ  УТ-ТОЛИБ   ( АРАБ ТИЛИ САРФ ФАНИДАН ДАРСЛИК )   РАҲМАТУЛЛОҲ РАСУЛЖОН ЎҒЛИ

17 - ДАРС       الـد ر س  الـسـابـع  عـشـر    ЛАФИФ ВА МУЛТАВИЙ 1. Лафиф. Охирги икки ҳарфи иллатли бўлган лафифлар ноқислар каби тусланади. 4 - бобдан  قُوَّةٌ  (кучли бўлмоқ) феъли Мозий маълуми قَوِيْتُ قَوِيْتِ قَوِيْتَ قَوِيَتْ قَوِيَ قَوِيْنَا قَوِيْتُمَا قَوِيَتَا قَوِيَا قَوِيْتُنَّ قَوِيْتُمْ قَوِيْنَ قَوُوْا       ف3 Мозий мажҳули фоси заммали ўқилишидан бошқа маълумидан фарқ қилмайди. Музореъ маълуми اَقْوَى       ل1 تَقْوَيْنَ      ل1ف1 تَقْوَى      ل1        تَقْوَى      ل1         يَقْوَى      ل1 نَقْوَى      ل1 تَقْوَيَانِ تَقْوَيَانِ يَقْوَيَانِ تَقْوَيْنَ تَقْوَوْنَ       ل1ف1 يَقْوَيْنَ         يَقْوَوْنَ    ل1ف1  Музореъ мажҳули музораъат ҳарфлари заммали айтилишидан ўзга фарққа эга эмас. Феъли жаҳд маълуми لَمْ اَقْوَ     ف لَمْ تَقْوَيْ     ف1 ل1 لَمْ تَقْوَ     ف لَمْ تَقْوَ     ف     لَمْ يَقْوَ      ف لَمْ نَقْوَ     ف                         لَمْ تَقْوَيَا                لَمْ تَقْوَيَا            لَمْ يَقْوَيَا       لَمْ تَقْوَيْنَ   لَمْ تَقْوَوْا     ل1 ف1 لَمْ يَقْوَيْنَ          لَمْ يَقْوَوْا     ل1ف1 Амр اِقْوَ       اِقْوَيَا       اِقْوَوْا       اِقْوَيْ       اِقْوَيَا       اِقْوَيْنَ 2. Мултавий. Фоси вов ва ломи ё бўлган мултавий феъллар охири иллат ҳарф бўлгани учун ноқисларда қўлланилган барча қонунларга тўла мувофиқ ҳолда тусланади. Биринчи ҳарфи вов бўлгани учун мисоллар каби музореъ маълумида ҳазф қилинади. 1 - бобдан  وِقَايَةٌ  (сақламоқ) феъли Мозий маълуми وَقَيْتُ وَقَيْتِ وَقَيْتَ     وَقَتْ    ل1 + ف1        وَقَى      ل1 وَقَيْنَا وَقَيْتُمَا     وَقَتَا      ل1 + ف1        وَقَيَا  وَقَيْتُنَّ وَقَيْتُمْ      وَقَيْنَ      وَقَوْا    ل1 + ف1 Мозий мажҳули وُقِيْتُ وُقِيْتِ وُقِيْتَ وُقِيَتْ وُقِيَ وُقِيْنَا وُقِيْتُمَا وُقِيَتَا وُقِيَا وُقِيْتُنَّ وُقِيْتُمْ وُقِيْنَ          وُقُوْا      ف3 Музореъ маълуми اَقِى     س1ف5 تَقِيْنَ     ف5ف4 تَقِى     س1ف5 تَقِى     س1ف5 يَقِى     س1ف5 نَقِى     س1ف5                     تَقِيَانِ               ف5 تَقِيَانِ      ف5 يَقِيَانِ        ف5 تَقِيْنَ     ف5 تَقُوْنَ     ف3ف5 يَقِيْنَ     ف5 يَقُوْنَ     ف3ف5 Музореъ мажҳули اُوْقَي     ل1     تُوْقَيْنَ     ل1 + ف1 تُوْقَى     ل1       تُوْقَى     ل1       يُوْقَى         ل1 نُوْقَي     ل1 تُوْقَيَانِ تُوْقَيَانِ         يُوْقَيَانِ تُوْقَيْنَ تُوْقَوْنَ    ل1 + ف1 يُوْقَيْنَ   يُوْقَوْنَ    ل1 + ف1 Феъли жаҳд маълуми لَمْ اَقِ    ف5 ف لَمْ تَقِيْ     ف5ف4 لَمْ تَقِ     ف5 ف لَمْ تَقِ     ف5 ف لَمْ يَقِ     ف5 ف لَمْ نَقِ     ف5 ف                    لَمْ  تَقِيَا             ف5 لَمْ تَقِيَا      ف5 لَمْ يَقِيَا        ف5 لَمْ تَقِيْنَ     ف5 لَمْ تَقُوْا     ف3ف5 لَمْ يَقِيْنَ     ف5 لَمْ يَقُوْا     ف3ف5 Феъли жаҳд мажҳули لَمْ  اُوقَ     ف   لَمْ  تُوقَيْ  ل1ف1 لَمْ  تُوقَ     ف       لَمْ  تُوقَ    ف      لَمْ  يُوقَ       ف لَمْ  نُوقَ     ف لَمْ  تُوقَيَا لَمْ  تُوقَيَا         لَمْ  يُوقَيَا لَمْ  تُوقَيْنَ لَمْ  تُوقَوْا    ف1+ل1 لَمْ  يُوقَيْنَ   لَمْ  يُوقَوْا    ف1+ل1 Амр قِ          قِيَا          قُوا          قِى          قِيَا          قِيْنَ Лафиф ва мултавий мазийд бобларида ҳам ноқис каби тусланади.   47 - машқ. Қуйидаги феълларни тусланг. 1  رِوايَةٌ  (нақл қилмоқ),  4   اَلْحَيَوةُ  حَيِيَ  يَحْيَى  (яшамоқ),  4   اَلْوَشْىُ  وَشِىَ  يَوْشَى  (бўямоқ), 5  اَلْوِلايَةُ  وَلِيَ  يَلِى  (дўст бўлмоқ).   ҚЎШИМЧА ДАРС        الـتـذيـيـل   ТАЪКИДЛАШ НУНИ Таъкидлаш нуни буюрилаётган ишнинг жуда ҳам муҳимлигини, албатта бажарилиши лозимлигини ифодалаш учун буйруқ ва қайтариш феъли охирига ҳамда истак-майл маъносидаги музореъ феъли охирига қўшилади. Таъкидлаш нуни икки хил бўлади: ташдидли ва енгил.   Ташдидли нун Ташдидли таъкид нуни қўшилганда: 1. Шахс қўшимчалари - замирлар қўшилмаган беш сийғада енгил бўлиши учун феълнинг охирги ҳарфи фатҳа билан айтилади:   اُكْتُبْ Õ  اُكْتُبَنَّ ,  لِيَكْتُبْ Õ لِيَكْتُبَنَّ ,  لِأَكْتُبْ Õ لِأَكْتُبَنَّ ,  لِنَكْتُبْ Õ لِنَكْتُبَنَّ  . 2. Музаккар жамъида икки сокин бир жойда бўлиб қолгани учун вов ҳазф қилинади, замма ҳазф бўлган вовга далолат қилади:   اُكْتُبُوْا Õ اُكْتُبُنَّ  . 3. Мухотоб муаннасининг бирлигида ҳам ё ҳазф қилиниб, касра далил сифатида қолдирилади:   اُكْتُبِى Õ اُكْتُبِنَّ  . Бу уч ўринда ташдидли нун фатҳа бўлади. 4. Таснияларда алифдан бевосита кейин нун қўшилади:   اُكْتُبَا Õ اُكْتُبَانِّ  . 5. Муаннас жамъларида нунлар қаторлашиб бир жойга йиғилиб қолмаслиги учун ўртага бир алиф восита қилинади:   اُكْتُبْنَ Õ اُكْتُبْنَانِّ  . Бу икки ўринда нун касрали бўлади. Саҳиҳ اُدْخُلْنَ اُدْخُلْنَانِّ اُدْخُلاَ اُدْخُلاَنِّ اُدْخُلِى اُدْخُلِنَّ اُدْخُلُوا اُدْخُلُنَّ اُدْخُلاَ اُدْخُلاَنِّ اُدْخُلْ اُدْخُلَنَّ Ажваф Ажвафларда таъкид нуни қўшилиши сабабли охирги ҳарфи ҳаракатли бўлиб қолгани учун беш сийғада ҳам айн ҳазф бўлмайди:   تَقُولُ Õ قُولَنَّ  . قُلْنَ قُلْنَانِّ قُولاَ قُولاَنِّ قُولِى قُولِنَّ قُوْلُوا قُولُنَّ قُولاَ قُولاَنِّ قُلْ قُوْلَنَّ Ноқис اِرْمِيْنَ اِرْمِينَانِّ اِرْمِيَا اِرْمِيَانِّ اِرْمِى اِرْمِنَّ اِرْمُوا اِرْمُنَّ اِرْمِيَا اِرْمِيَانِّ   1       اِرْمِ اِرْمِيَنَّ اُدْعُوْنَ اُدْعُوْنَانِّ اُدْعُوَا اُدْعُوَانِّ اُدْعِى اُدْعِنَّ اُدْعُوا اُدْعُنَّ اُدْعُوَا اُدْعُوَانِّ  2     اُدْعُ اُدْعُوَنَّ اِخْشَيْنَ اِخْشَيْنَانِّ اِخْشَيَا اِخْشَيَنِّ اِخْشَيْ اِخْشَيِنَّ اِخْشَوْا اِخْشَوُنَّ اِخْشَيَا اِخْشَيَانِّ 4     اِخْشَ اِخْشَيَنَّ Енгил нун Ташдидсиз енгил нун тасния ва муаннас жамъларига қўшилмайди: - - اُكْتُبِنْ اُكْتُبُنْ - اُكْتُبَنْ - - قُوْلِنْ قُوْلُنْ - قُوْلَنْ - - اِرْمِنْ اِرْمُنْ - اِرْمِيَنْ - - اُدْعِنْ اُدْعُنْ - اُدْعُوَنْ - - اِخْشَيِنْ اِخْشَوُنْ - اِخْشَيَنْ Вақф ҳолатида енгил таъкидлаш нуни исмлардаги фатҳали танвин каби алифга алмашади:   اُنْصُرَنْ Õ اُنْصُرَا  .  Шунинг учун Қуръони Каримда  لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ  (“Алақ” сураси 15) ояти каримасида таъкид нуни танвин каби алиф билан ёзилган. Бу нундан кейин сокин билан бошланган сўз келса нун ҳазф қилинади:  اُنْصُرَن الْمَظْلُومَ Õ اُنْصُرَ الْمَظْلُومَ  .        Шеър: لاَ تُهِينَ  الْفَقِيرَ  عَلَّكَ  اَنْ           تَرْكَعَ  يَوْمًا  و الدَّهْرُ  قَدْ رَفَعَهُ Хорлама ҳаргиз, биродар, камбағал бечорани Мумкин ўлсанг паст бир кун, чарх кўтарса ани   48 - машқ. Қуйидаги амрларнинг музореъсини топинг. رَ ,  لِ,  سَلْ ,  خَفْ ,  بِعْ ,  قُلْ ,  عِدْ ,  كُلْ ,  أَرِ ,  أَقِمْ  , أَرْخِ ,  ضَوْضِ ,  اِرْمِ ,  اِخْشَ ,  نَادِ ,  رَبِّ ,  مَلِّ ,  فِرَّ ,  تَرَقَّ ,  دَحْرِجْ ,  تَضَوْضَ ,  اِنْتَهِ ,  اِتَّقِ ,  اِنْقَدْ ,  تَعَامَ ,  اِرْتَبْ ,  اِرْعَوِ ,  حَابِّ ,  اِحْتَجَّ ,  اِحْمَرَِّ, تَحَابَِّ ,  تَجَاوَبْ ,  اِنْسَحِبْ, اِسْتَجْلِ , اِسْتَجِبْ  .   49 - машқ. Қуйидаги феълларга таъкид нуни қўшинг. اِجْتَهِدْ ,  لاَ تَكْسَلْ ,  تَرَقَّ ,  اِسْعَ ,  نَلْ ,  لاَ تَنَمْ ,  رُدَِّ ,  لاَ تَفِرَّ ,  قِ  .   50 - машқ. Қуйидаги таъкид нуни қўшилган феълларда қўлланилган қонунларни тушунтириб беринг. صَلُّنََّّ الْفَرَائِضَ  أَيُّهَا  التَّلاَمِيذُ  فِي اَوْقَاتِهَا  وَ أَدُّنَّ الْوَاجِبَاتِ  وَ صُومُنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ .  لاَ تَشْرَبَنَّ الْخَمْرَ وَ الْمُسْكِرَاتِ اِنْ كُنْتَ مُؤْمِنًا .  لاَ تُدَخِّنُنَّ  سِيجَارَةً  اَيُّهاَ الشَّبَابُ .  لاَ تُبْدِنَّ زِيْنَتَكِ لِلرِّجَالِ اَيَّتُهَا الْفَتَاةُ .  اُطْلُبْنَانِّ عُلُومَ الدِّينِ .  لاَ تَنْسَوُنَّ اَيُّهَا الأَوْلاَدُ ، اَلْخَيْرُ كُلُّ الْخَيْرِ فِي اتِّبَاعِ الدِّينِ الْحَقِّ .   1

◄◄◄Аввалига қайтиш

Мундарижа

Давомига ўтиш►►►

Тез ўтиб олиш Бош сахифа Куръон вохаси Зикр ва дуолар Маколалар Китоблар Мавъизалар Савол-жавоблар Жума насихатлари Болалар учун Мехмонлар китоби Бизга богланинг Мухтор сайтлар Хамкорликка даъват  ЮқоригаÎ