Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

(Давоми)

Биринчи  зулмат (дунёга мухаббат кўйиш)ни ёритгувчи чирок такво

 

Дунёга мухаббат кўйиш, уни охиратдан афзал деб билиш сабабли вужудга келган ва бир куни бу дунёнинг эллик минг йилига баробар келадиган махшаргохда – милён-милён халклар жамланадиган охират кунида хакикий зулматга айланиб, ўша куни нурсиз колишликка сабаб бўладиган бу коронги-зулмат (яъни, дунёга мухаббат кўйишдан пайдо бўлган зулмат)ни факатгина ″Такво″дан зиё олган мунаввар чирроккина таркатиб юбора олади.

Таквонинг лугавий маъноси: ″сакланиш, эхтиёткорлик, химояланиш, ўзни саклай билишдир″.

Унинг шариатдаги маъноси эса: ″Инсон Киёмат куни ўзига зарар бўладиган нарсалардан каттик сакланишидир″. Яна бир маъноси: ″Инсон ўзини Аллохнинг ризоси ва савобига етказадиган фармонларни бажариб, ўзига Аллохнинг азоби ва икобини олиб келадиган манхий (ман килинган) ишлардан узок бўлмогидир″

 

Таквонинг арконлари

 

Алий ибн Абий Толиб розияллоху анху такво учун тўрт аркон (устун)ни зикр килганлар. Калбларда дунёга мухаббат кўйишдан вужудга келган коронги-зулматни мана шу тўрт аркон билан мустахкамланган таквогина таркатиб юбора олади. У зот розияллоху анху айтадилар:

″Такво;

1—Жалил Зот Аллохдан кўркиш,

2—Танзил (Куръон)га амал килиш,

3—Калил (оз)га каноатланиш

4—Рахил (яъни, фоний дунёдан охиратга кўчиш-ўлим) кунига тайёргарлик кўришдир″. Мана шу тўрт иш таквонинг арконларидир.   Агар кишининг таквосида мана шу тўрт арконнинг бирортаси кам бўлиб колса, унинг калбидаги дунё мухаббатидан пайдо бўлган зулматни буткул кетказа олмайди. Яъни, ундаги такво бу коронги-зулматни бартараф килишда заифлик килади.

Инсон Аллох таолодан,  Унинг хисоб-китобидан ва содир этилган гунохларга аввало шу дунёнинг ўзидаёк, кейин кабрида сўнгра эса, охиратда берилажак жазо – азобдан кўркадиган бўлса, бу кўркув уни барча харом ва шубхали ишлардан ва унинг Аллох таолога якинлашишга монеълик киладиган хамда кимматли вактларини бехуда зойеъ килиб юборадиган барча ўйин-кулги, зеб-зийнатлардан ўзини узок тутадиган килиб кўяди. Бу кўркув уни Аллох таолонинг барча буйрукларини бажариб, кайтарикларидан йирок бўлишга ва оз нарсага каноатланишга ундайди. Бу кўркув уни умрини чиркин мол-дунё ва бир неча кунлик мансаб учун сарфлаб юборишга йўл кўймайди. Инсон агар мана шу кўркувга эга бўлса, Аллох таоло талаб килганидек хаёт кечиришга харакат килади. Ўлимдан кейин бошланажак хакикий хаётга тайёргарлик кўра бошлайди. Бир сўз билан айтганда у инсон хаёти дунёга мухаббат кўйиш сабабли вужудга келадиган коронги-зулматни таркатиб, йўк килиб юборадиган кучли таквога эга бўлади.

 

Такво кучайишининг бош сабаби

 

Такво ўзинг тўрт аркони билан биргаликда, инсон ўз нафсини хисоб-китоб килиб(тергаб) туриши билангина кучли бўлади. Чунки, инсоннинг нафси ёмонликка буюргувчидир. У ўз нафсидан хабардор бўлиб турмаса, нафси уни албатта Тўгри Йўлдан четга буриб юборади. Тўгри Йўлдан адашган киши зулматни ёритгувчи ″такво″га асло эга бўла олмайди ва у дунёга мухаббат кўйиш окибатида вужудга келган коронги зулмат ичида йўл топа олмай колиб кетади.

Шунинг учун хам улуг тобиин Маймун ибн Михрон ўз ўзини хисоб китоб-килмаган, нафсидан бехабар шахсни такволи кишилар сирасига кўшмадилар. У зот рахимахуллоху айтадилар: ″Киши ўз нафсини тижоратдаги шеригини хисоб-китоб килишидан кўра каттикрок хисоб-китоб килмаса хамда еб-ичиши, уст-боши харом ёки халолдан келаётганлигини аник билмаса, такволи кишилар каторига асло кира олмайди″. (Сифатуссофва: 4/194)

Демак, инсон ўз нафсидан хабардор бўлиб турса у кучли, нуроний таквога эга бўлади. Унинг калбига дунё мухаббатининг зулмати соя солган пайтда мана шу такво билан уни бартараф килишга муваффак бўлади.

 

Гунох килмок зулмат ва унинг чироги тавбадир

 

Иккинчи зулмат – гунох зулмати

 

Гохида гунох иш фойдали мехнат, чиройли машгулот бўлиб кўринади. Бирок, аслида у ўз сохибини ўраб олган зулматдир. Гунохкор шахс буни ўзи хам яхши хис килиб туради. Чунки, унинг ёмонликка фармон килувчи нафси ношаръий ишга чорлаган пайтда гунохнинг зулмати унинг чор атрофидан коплаб келаётгани, у мана шу гунох сабабли хакикий бахт-саодатдан махрум бўлиб колаётганлигини яхши билиб туради. У атрофдагиларга ўзини хар канча бахтли, хар-канча хурсанд килиб кўрсатишга уринмасин бари-бир ўзини гунохнинг тубсиз зулматида колиб кетаётганлигини жуда яхши сезиб туради. Хатто унинг калбини коплаб олган гунохнинг зулмати унинг юзида хам зохир бўлиб, озгина фаросатли киши билиб оладиган даражада сезилиб туради.

Имом Ибн ал-Каййим рахматуллохи алайх ўзларининг ″Алжавабул-кафий″ номли китобларида гунохкорлик ва гунох ишларнинг асарлари нималардан иборат эканини баён килар эканлар, калбни зулмат коплаб колишини хам шулар жумласига киритдилар. У киши айтадилар: «…Гунохнинг салбий таъсирларидан яна бири; гунохкор шахс гунохнинг зулмати унинг калбини коплаб олганлигини аник билиб, худди коронги тушганини хис килгани каби хис этиб туришидир. Зеро, коронги кечанинг зулмати кўзнинг кўришига монелик килганидек, гунохнинг зулмати калбнинг хакикат нуридан бахра олишига монеълик килади. Чунки, тоат-ибдат нур, маъсият эса,  коп-коронги зулматдир. Унинг зулмати ортгани сари кишининг ушбу зулматдаги хайрати ортиб бораверади. Натижада ўзи сезмаган холда бидъат-хурофот ва халок килувчи амалларга тушиб колади. У бамисоли коронги кечада ёлгиз колган аъмо киши каби бўлиб колади. Бориб-бориб ушбу зулмат кучайгандан кучайиб, аввал унинг кўзига, сўнгра юзига таъсир килади. Хатто унинг юзига голиб келган коралик хаммага ошкор кўринадиган бўлиб колади. Ибн Аббос розияллоху анху айтадилар: ″Хасана (чиройлик амал)да юзга нур, калбга зиё, ризк-рўзга фаровонлик, баданга кувват ва одамлар калбида хосил бўладиган мухаббат бордир. Саййиа (ёмон амал)да эса, юзга коралик, калбга зулмат, танга заифлик, ризки-рўзга танглик ва одамлар калбида пайдо бўладиган бугзу-адоват мавжуддир″». (Алжавабул-кафий)

Ибн Аббос розияллоху анху айтганлари, гунохнинг зулмати сабабли калбда пайдо бўладиган иллатларнинг хаммаси эмас, буларни у зот мисол тарикасида келтирдилар. Улуг сахобалардан яна бирлари Абдуллох ибн Масъуд розияллоху анху хам, гунохнинг зулмати сабабли вужудга келадиган бошка бир мудхиш  нарса – хосил килинган илимни эсдан чикариш хакида хабар бериб шундай дейдилар: ″Мен, кишининг таълим олиб ўрганган билимини унитиб юборишига ўзининг килиб кўйган хато (гунох) иши сабабдир деб, хисоблайман″. (АззухдИмом Ахмад)

Ушбу зулмат гунохкор шахснинг калбида кучайиб бораверади. Агар уни бартараф килишга харакат килмаса, охир-окибат, хозиргина айтиб ўтилган Ибнул Каййимнинг сўзларидаги каби, унинг коралиги юзида хам зохир бўлиб, кўриниб колади. Ушбу маънони улуг, зохид тобиин Сулаймон ибн Тархон ат-Таймий хам таъкидлаганлар: ″Албатта инсон бир гунохни килса, унинг юзида гунохнинг касофати ошкор бўлади″.

Гунохкор шахснинг юзида зохир бўлган бу касофат, унинг калбида гунох сабабли вужудга келган коронги-зулматдан пайдо бўлгандир. Бу зулматни эса, унинг калбидан факатгина, тавбанинг нурли чирогигина кетказа олади.

 

Иккинчи чирок – тавбанинг чироги

 

Аллох субханаху ва таоло хаммани – хатто холис мўминларни хам, ушбу чирок (тавба чироги)ни ёкишга амр этади. Чунки, нажот сабаблари тавба чирогини ёкиб, унинг нури билан зулматда колган калбларни мунаввар этишда экани маълум ва машхурдир. Аллох таоло айтади: «...Барчаларингиз Аллохга тавба килинглар, эй мўминлар! Шоядки (шунда) нажот топсангизлар». (Нур: 31) Аллох таоло ушбу оятда нажотни яъни, охиратда козонилажак галабани тавбага боглик килиб кўйди. Аллох таоло макбул бўлажак тавба насух – холис бўлиши кераклигини баён килиб айтади: «Эй мўминлар, Аллохга холис тавба килинглар...» (Тахрим: 8)

Демак насух – холис тавба барчамизга лозим амал экан. Барча гунохлари магфират этилган, маъсум зот пайгамбаримиз Мухаммад Мустафо соллаллоху алайхи ва саллам хар куни тавба ва истигфорлар килишларини баён килиб айтадилар: ″Аллохга касамки, мен бир кунда Аллохга етмиш мартадан ортик истигфор айтиб, унга тавба киламан″. (Имом Бухорий ривоятлари). Имом Муслимнинг ривоятларида эса: ″Албатта, мен бир кунда юз марта тавба киламан″, деб – айтганлар. Демак, гунохлари магфират этилган, инсонларнинг энг афзали пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам шу даражада тавба ва истигфорлар килиб турганларида хамда Аллох таоло Ўзининг китобида мўминларни холис тавба килишга фармон килиб турганда гунох амални килиб, унинг коронги-зулматига тушиб колган шахслар тавбанинг нурли чирогига бошкалардан кўра кўпрок мухтож эканликлари маълум бўлади. Чунки, ушбу чирок уларнинг калбларини забт этиб олган гунохнинг зулматини тор-мор этиб, уни илохий таълимотни кабул килишга ва бутун аъзолари билан солих амалларни сидки дилдан бажаришга шай килиб кўяди.

Ушбу чирокнинг нури ўчиб колмаслиги учун уни ўз вактида ёнилги билан таъминлаб туриш лозим. Бу таъминлаш эса, талаби илм ва сабр килиш билан амалга ошади. Чунки, инсон илм билан савоб ва гунох ўртасини фарклашга эга бўлса, сабр билан ушбу йўлда йўликиши мумкин бўлган кийинчиликларга бардош бериб, гунох ишлардан йироклашишга муваффак бўлади.

(Давоми бор)

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ