Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Зулматларни ёритгувчи чироклар

 

Бисмиллахир рохманир рохим

 

Аллох таолога бехад хамду санолар бўлсин! Пайгамбаримиз хазрати Мухаммад, ахли байтлари, сахобалари ва тобиинларга Аллох субханаху томонидан бехисоб дуруду салавотлар бўлсин!

Кейин...

Пайгамбаримиз Мухаммад соллаллоху алайхи ва салламга учрашиб, у кишининг даъватларига ижобат этиб, иймон келтириб ва мана шу иймон билан дунёдан ўтган зотларни «сахобалар» дейилади. Ўша сахобалар пайгамбаримиздан накл килишган сўзларга ″хадис″ дейилади. Сахобаларнинг ўзларидан накл килинган сўзларга эса ″асар″, деб, айтилади.

Пайгамбармиз соллаллоху алайхи ва салламнинг даъватларига ижобат этган, биринчи бўлиб имон келтирган улуг сахоба, биринчи халифа Абу Бакр Сиддик розияллоху анхудан накл килинган бир асарда, у зот айтадилар:

«Зулматлар бешта, уларни ёритгувчи чироклар хам бештадир:

1 – Дунёга мухаббат кўйиш зулмат, унинг чироги эса, такводир.

2 – Гунох килмок зулмат,  унинг чироги тавбадир.

3 – Кабр зулмат, Ла илаха иллаллох Мухаммадур-росулуллох унинг чирогидир.

4 – Охират зулмат, унинг чироги эса, солих амалдир.

5 – Сирот (жаханнам устига тортилган кўприк) зулматдир. Унинг чироги, якийн – шаксиз иймондир». (Мунаббихот: 55-сахифа)

Биз куйидаги сахифаларда у зот розияллоху анхунинг ушбу сермазмун сўзларини бакадрихол шархлаб беришга харакат киламиз. Аллохнинг мадади ила максадга кўчиб айтамизки:

Аллох таолонинг бу дунёдаги сирри-асрорларидан бири; хаётда карама-каршиликни яратишидир. Бу эса, хаётнинг бардавом бўлиши учун мухим сабаблардандир. Кеча билан бирга кундузни, куруклик билан денгизни, хаёт ва ўлимни, кучли ва кучсизни, газабнок ва халимни, узун ва кискани, хак ва ботилни, кўр ва кўрувчини ва хоказоларни яратганлиги юкоридаги сўзимизнинг ёркин намунасидир. Хаётда бирор нарса йўкки, унинг карама-каршиси – зидди бўлмаса. Демак, карама-каршилик хаёт конунларидан бири экан.

Бинобарин, Аллох таоло хаётда зулмат(коронгулик)лар билан бирга нур(ёруглик, зиё)ларни хам яратди. Зулматлар икки хил: хакикий ва маънавий бўлади. Ушбу икки турдаги зулматларни ёритгувчи чироклар хам мавжуддир. Яъни, зулматлар хакикий ва маънавий бўлгани каби, нурлар хам ўз навбатида хакикий ва маънавий бўлади.

Биз юкорида зикр килганимиз – Абу Бакр Сиддик розияллоху анхунинг сўзларида иккита маънавий – дунёни яхши кўриш ва гунохкорлик зулматлари ва учта хакикий – кабр, охират ва сирот(жаханнам устига ўрнатилган кўприк)даги зулматлар ва уларни ёритгувчи чироклар хакида сўз юритилади.

 

1 – Дунёга мухаббат кўйиш зулмат унинг чироги эса, такводир

 

Биринчи зулмат: Дунёга мухаббат кўйиш.

Аллох таоло хаёти дунёни ″Хадид″ сурасининг йигирманчи оятида мана бундай васф этади: «Билингларки, бу хаёти дунё факат (бир нафаслик) ўйин-кулги, зеб-зийнат, ўрталарингиздаги ўзаро мактаниш ва мол-дунё хамда фарзандларни кўпайтиришдир, холос. (У) худди бир ёмгирга ўхшарки, унинг (ёгиши сабабли униб чиккан) ўт-ўлани дехконларни хайратга солиб (аклларини банд килиб кўюр). Сўнгра у курур, бас, уни саргайган холда кўрурсиз. Сўнгра у курук чўп бўлиб колур. (Хаёти дунёнинг холи хам шундан ўзга эмасдир). Охиратда эса (ўша тўрт кунлик дунёга алданиб колганлар учун) каттик азоб ва (иймон-эътикод билан ўтганлар учун) Аллох томонидан магфират ва ризолик бордир. Хаёти дунё эса факат алдагувчи матодир.

Аллох таоло ушбу ояти каримада хаёти дунё нималардан иборат эканлиги ва банданинг ушбу хаёти дунёга машгул бўлиб колиши уни охратдан ва хаёти дунёдалик чогида бажариши лозим бўлган ибодатлардан тўсиб кўйишини баён килиб бермокда.

Имом Шавконий ушбу оятнинг тафсирида мана бу сўзларни айтганлар: «Аллох таоло (аввалги оятда) иккинчи гурух кишилар (яъни, кофирлар) томонидан содир бўлган куфр, оятларни тасдик этмай, уларни ёлгонга чикариш каби ишларни зикр килди. Кейин эса, уларнинг бу кирдикорларига асосий сабаб дунёга мойилликлари ва унинг салбий таъсири бўлгани учун хам, бу дунёни охиратга ва ундаги неъматларга асло алиштириб бўлмайдиган хакир бир нарса эканлигини баён килиб берди.

У Буюк Зот аввало хаёти дунёни ўйин-кулги деб атади. Ўйин-кулги инсонни барча хайрли ишлардан ман килиб, умрнинг бесамар кетишига бош сабабдир. Инсонни барча худа-бехуда ишлар билан банд килиб, ухровий ишларни амалга оширмогига тўсик бўлган омиллар барчаси ўйин-кулги каторига кўшилади.

Охират учун амал килишни кўйиб, дунёнинг зеб-зинатига берилиб кетмогимиз инкор этиб бўлмайдиган хакикатдир. Шу боис Аллох таоло иккинчи навбатда хаёти дунёни зеб-зийнат – дунё матоси билан безаниш – деб номлади.

Учинчи навбатда эса, уни (яъни, хаёти дунёни) ўрталарингиздаги ўзаро мактаниш деб айтди. Ушбу мактаниш турлича бўлади; баъзилар кадди комати, куч-куввати билан мактанса, баъзилар мол-дунёси билан, яна бировлар насл-насаби билан мактанади. Жохилийят даврида араблар мана шу насл-насаб билан мактанишар – фахрланишарди.

Аллох таоло хаёти дунёга тўртинчи бора таъриф берганда уни: ″мол-дунё ва фарзандларни кўпайтиришдир″,- деб, зикр килди. Яъни, одамлар мол-дунё ва фарзандларни кўпайтириб, ўз гумонларича: бизлар бой, бехожат кишилар бўлиб колдик,- деб ўйлаб, уларнинг даражаларига етмаган факир кишиларга тахкир назари билан бокадилар.

Кейин Аллох субханаху хаёти дунёга бошка бир ташбих билан мисол келтириб айтади: «...(У) худди бир ёмгирга ўхшарки, унинг (ёгиши сабабли униб чиккан) ўт-ўлани дехконларни хайратга солиб (аклларини банд килиб кўюр).... то оятнинг охиригача». Бу ўхшатишнинг лўнда маъноси: ″Албатта хаёти дунё бир экинзорга ўхшар. Ўзининг кўкламлиги ва кўркамлиги билан унга караган хар кандай кўзни кувонтирур. Кейин эса, кўп ўтмай куп-курук пичан, сомонга айланадики, гўё у асло, мавжуд эмас эди деб ўйлайсиз″. (Имом Шавконийнинг ″Фатхулкадир″ номли тафсиридан баъзи кискартишлар билан мазмунан олинди).

Тўгри! Аллох таоло хаёти дунё ва ундаги ноз-неъматларнинг барчасини инсон учун яратган. Улар харом хам, макрух хам эмас. Бирок бу нарсалар охират йўлига гов бўлиб, инсонни Тўгри Йўлдан адаштирадиган бўлса, макрухлик ва харомлик томонга ўтиб колади. Окил киши эса, ушбу неъматлардан тўгри фойдаланади. Бу неъматлар уни яралишидан асл максад бўлган ″тоат-ибодат″дан ман килиб кўйишига асло йўл кўймайди. Балки, бу неъматларни у роббисига ибодат килишда, Унинг хузирида  олий макомларга эришишда ўзига ёрдамчи килиб ишлатади.

 

 Сахобаларнинг хаёти дунёни кандай тушунганлари

Сахобайи киром розияллоху анхумлар Росулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан таълим олган билимлари билан хаёти дунёнинг маъносини тўгри идрок этишди. Улар хаёти дунёни охиратга ўтиладиган бир йўлак деб тушинишиб, ундаги муомалаларини мана шу тушунча асосида юргизишди. Хаёти дунё уларнинг охират фикридан йироклашиб колишларига асло сабаб бўлмади. Улар дунё калбга ўрнашиб олиб, унга эгалик киладиган бўлса, бандани охират фикридан узоклаштириб юборишини яхши тушунишди. Чунки, у калбга хўжайин бўлиб олса, албатта уни охират йўлини кўра олмайдиган килиб кўйишини яхши англашди. Бу хакикатни яхши билган Росулуллох соллаллоху алайхи ва саллам ва сахобалари дунёни оркаларига улоктириб, калбларини бу дунёнинг кирлигидан пок тутишди. Улар бу дунёга кўнгил бермай, уни тарк этишди. Балки, уни коронгу бир зиндон деб хисоблашди. Шу боис улар бу дунёдан чинакамига юз ўгиришди. Агар улар хохлашса эди, хаёти дунёдаги рохат-фарогат ва кўнгилга маргуб нарсаларга эришишарди. Рахнамолари Росулуллох соллаллоху алайхи ва салламга дунё хазиналарининг калитлари рўбарў килинган пайтда хам, уни ўз ихтиёрлари билан рад килдилар. Сахобалар хам бу дунёнинг бойликлари куйилиб келган чогида, охиратдаги насибамиздан махрум бўлиб колмайлик деб, уни тарк этишди. Бир сўз билан айтганда улар бу дунёни карор топиб турадиган жой эмас, балки, у охиратга ўтиб кетиладиган бир йўлак, у шодланиб, хотиржам яшайдиган уй эмас, балки, у мусофир киши дам олиш учун бир кўниб ўтиб кетадиган жой, бошкача таъбир билан айтганда; ёз кунлари гохида бир кўриниб коладиган кейин тезда таркалиб кетадиган бир парча булут мисолида деб билишди. (Алфавоид/ Ибнулкаййим)

Танбех: Кимки, бу дунёни ўткинчи бир нарса, карор топиб, шод-хуррам яшаб туриладиган жой эмас, мусофир бир кўниб ўтадиган манзилгина, холос деб билмай, уни ўзининг ўзгармас кароргихи деб билиб, ундаги ўйин-кулги, зеб-зийнат ва мактанишларга махлиё бўлиб ва унда мол-дунё ва фарзандларни кўпайтириб, унинг мастлигида камбагал бечораларни унутиб, охиратни ва унга тайёргарликни эсдан чикарса шубхасизки, ундай шахс коронгу-зулматга кириб колади. Бу каби коронгу-зулматга кириб колган кишининг хеч нарсани кўра олмаслиги маълумдир. Демак, у бу хаёти дунёда хеч нарсани кўра олмайдиган аъмо(кўр) киши каби яшайди. Ўзини охиратга олиб борадиган Тўгри Йўлни хам топа олмайди. Аллох таоло Киёмат куни уни оёгининиг остини хам кўра олмайдиган аъмо (кўр) килиб тирилтирган пайтда: «У: ″Парвардорим, нега мени кўр килиб тирилтирдинг, ахир мен кўрар эдим-ку″...» (Тоха: 125) деб колади. Шунда Аллох таоло унга, унинг бу холга тушиб колишига хаёти дунёда Аллохнинг оятларини унутганлиги сабаб бўлганлигини эслатиб: «...″Шундай. Сенга Бизнинг оят-муъжизаларимиз келганида уларни (″кўрмадинг″) – унутдинг. Бугун сен хам ана шундай ″унутилурсан″» (Тоха: 126) деб,— жавоб кайтаради.

Аллох таоло айтади: «Кимки бу дунёда кўр-гумрох экан, бас, у Охиратда хам кўр ва бутунлай йўлдан озгувчидир». (Ал-Исро: 72)

Азиз ўкувчи! Юкорида айтган сўзларимизга эътибор берган бўлсангиз, сизга Абу Бакр Сиддик розияллоху анхунинг ″Дунёга мухаббат кўйиш зулматдир″, деган сўзлари накадар тўгри эканлиги намоён бўлади. Ха! Хаёти дунёнинг нималардан иборат эканлигини тўгри идрок этган улуг сахоба Абу Бакр разияллоху анху унга мухаббат кўйиш зулмат эканлигини айтиб, кейин у зулматни ёритгувчи чирок нимадан иборат эканлигини хам, баён килиб: ″Бу зулматни ёритгувчи чирок такводир″,— дедилар.

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ