Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Пайгамбар хонадонидан

намуналар

 

Муаллиф:

Холид ибн Абдурахмон

Таржимон:

Неъматжон Адхамжон ўгли

 

Бисмиллахир Рохманир Рохийм

СЎз боши

Аллох таолога хамду санолар, Пайгамбаримиз Мухаммад соллаллоху алайхи ва салламга, ахли байтларига ва асхобларига хамда киёматгача уларга чиройли суратда эргашганларга Аллохнинг салоту саломлари бўлсин.

Биродаримиз Холид ибн Абдуррахмон Шойиънинг «Оилавий хаёт» деб номланган китобини эр-хотинлик мавзусида жуда фойдали ва нозик дид билан ёзилган деб ўйлайман.

Бу китобда Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам хидоятларидан узок бўлиш хамда хотинлар билан муомала килишни билмаслик окибатида вужудга келадиган муаммолар хусусида сўз боради. Шунингдек, Набий соллаллоху алайхи ва салламнинг аёллари ва кизлари билан килган муомалалари, аёллар тарафидан содир бўлаётган номаъкул хатти харакатлар, никох тўйлари каби маросимларни шариатга мувофик хурсандчилик билан ўтказиш лозимлиги, аёллар тарбиясига каттик эътибор бериш, кизларнинг отаси устидаги хакки, кўпхотинлик хамда уларни орасида адолат, таксимот ишлари ва эр хотин ўртасида содир бўлган мушкулотларни кандай бартараф этиш хусусида сўз боради.

Дархакикат, бу рисола Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам хаётидан ёркин суратни бизларга такдим килади-ки, бу билан кўп хонадонлардаги оилалар хаёти мустахкамланади.

Пайгамбаримизга  Аллохнинг саловот ва саломлари бўлсин.

Солих ибн Гоним Аc-Cадлан.

 

Тирикликда хам вафот этгандан кейин хам

эр-хотинлик хакларига риоя килиш

Оиша розияллоху анходан: «Мен Набий соллаллоху алайхи ва саллам аёллари ичида  Хадича розияллоху анхога — гарчи у кишини кўрмаган бўлсам хам — рашк килганимчалик биронтасига рашк килмаганман. Чунки Набий соллаллоху алайхи ва саллам уни кўп эслардилар. Агар кўй сўйсалар, уни бўлакларга бўлар, сўнг Хадичанинг дугоналарига хам жўнатар эдилар.

Бир куни мен Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламга “Гўё дунёда Хадичадан бошка аёл йўкдай!”- деган эдим, Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам: «Ха, (дунёда) Хадичадек аёл бўлмаган! У жуда ажойиб эди. Ундан фарзандларим хам бор»,- дедилар. (Бухорий ривояти)

 

Хадисдан олинадиган сабоклар

1) Хадисда Набий соллаллоху алайхи ва салламнинг олийжаноб хислатлари, гўзал сифатлари, халимлиги ва аёлларига нисбатан - вафот этиб кетган бўлса хам - мухаббати хамда ўша аёлидан кўрган яхшиликларини унутмаганлиги зикр килинган.

2) Хадисда Хадича розияллоху анхонинг фазли ва у мухтараманинг Набий соллаллоху алайхи ва салламга канчалик азиз, хам суюкли бўлганликлари баён этилган. 

3) Киши аёлининг кадр-киммматини тириклигида хам вафот этгандан кейин  хам унутмаслиги лозим.

Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: «Сизларнинг энг яхшингиз ўз оиласига яхши бўлганингиз. Мен эса сизларнинг орангиздаги ўз оиласига энг яхши кишиман. (Термизий, Ахмад ва Ибн Можа ривояти, сахих хадис Албоний)

4) Рашкнинг[1] эр-хотин орасида мавжудлигига исбот бор. Рашк энг фозила аёллардан хам содир бўлиши мумкин.

Имом Табарий айтади:

«Рашк аёллар  табиатида бўлгани учун рашк килиш мумкин, лекин Аллох ва Расули харом килган нарсаларга ўтиб кетмаслиги лозим».

5) Яхши кўрган кишингизнинг яхши кўрганларини хам яхши кўринг.

6) Айрим кишилар иккинчи хотинга уйлангандан кейин, аввалги хотинининг яхшиликларини эсдан чикарадилар. Бу хато, албатта.

7) Аёл ўзининг юриш туриши ва чиройли муомалалари билан эрининг мухаббатини козониши лозим. Зеро, яхши хотин эрига хаёт кувончини такдим этиб, гўзал мухит яратиб беради. Яхши аёл оилани бог-бўстонга, ёмон аёл эса чўл-биёбонга айлантиради.

 

Аёллар билан мулойим муомала килиб, улар мухаббатини козонмок лозим

Оиша розияллоху анходан ривоят килинади: «Хабашлар найзалари билан масжидда ўйин кўрсатишарди. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам «Эй Хумайро[2] уларни томоша килишни хохлайсизми дедилар. Мен: «Ха» дедим. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам эшик ёнида турдилар, мен эса ёнларига келдим-да иягимни муборак елкаларига кўйдим ва яногимни янокларига текказдим. Хабашлар ўйин кўрсатиб: «Абул Косим жуда яхшидир»,- дейишарди. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам «Етар энди» дедилар. Мен: «Ё Расулуллох шошманг» дедим. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам бироз турдилар. Сўнг яна «Етар, энди» дедилар. Мен яна «Ё Расулуллох, шошманг» дедим. Хабашларни томоша килишни хохламас эдим, лекин мен аёлларга Расулуллохнинг мен учун турганликлари ва мени кадрлашлари аёлларга етиб боришини хохлардим.

 

Хадисдан олинадиган сабоклар

1) Бу хадисда аёлларга мулойим муомала килиб, улар мухаббатини козониш баён килинган.

2) Хайит кунлари оилага хар хил бадан рохатланадиган, Аллох таъоло халол килган нарсаларга шароит яратиб бериш шариат рухсат этган амаллардан эканлиги баён килинади. Чунки хадисда зикр килинган вокеа хайит кунида бўлган эди.

3) Хайит кунлари хурсандчиликни зохир килиш  дин ибодатларидан саналади.

4) Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг ўз ахли аёлларига ва бошкаларга килган яхшиликлари, чиройли хулклари, мехрибончиликларини хар-бир эр киши ўзида мужассам килиши лозимлиги баён килинган.

5) Оиша розияллоху анхони Набий соллаллоху алайхи ва саллам  канчалик яхши кўришлари баён килинган. Шунинг учун хам Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан «Одамлар орасида энг яхши кўрган кишингиз ким?»- деб сўраганларида «Оиша» деганлар. (Муттафакун алахи)

6) Хар кимни ўзи яхши кўрган исм билан чакириш хам лутфга киради. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам Оиша розияллоху анхуни «Эй Хумайро», деб эркалатиб чакиряптилар. Баъзан: «Эй Оиш, Жаброил сизга салом йўллаяпти», (Муттафакун алахи) деб охирги харфини тушириб айтганлар.

 

Оилавий хаётда баъзи хатолардан кўз юмиш

Умму Салама розияллоху анходан: «Бир кун Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам асхоблари билан Оиша розияллоху анхонинг уйида ўтирган эдилар. Умму Салама онамиз бир идишда таом олиб келдилар. Шунда Оиша розияллоху анхо кийимини белига боглаб олган холда кўлида бир тош билан келди-да у билан идишни уриб иккига бўлиб кўйди. Шунда Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам бўлинган идишни иккала бўлагини бирлаштириб сахобаларга: «Олинглар! Еяверинглар, онангиз рашк килди» дедилар, икки марта. Сўнгра расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам Оиша онамизнинг идишларини олдилар ва Умму Салама онамизга бердилар, Умму Саламанинг идишни Оиша розияллоху анхога бердилар». (Насоий ривояти)

Хадисдан олинадиган сабоклар

1) Хадисда Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг гўзал хулклари ва халимлиги баён килинган.

2) Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг халимлигига каранг! Оиша розияллоху анходан содир бўлган хатони маломат килмасдан, аёлларнинг рашкчи эканлигини билганлари учун «Онанглар рашк килди»,- деб маъзур тутяптилар.

3) Оиша розияллоху анхонинг идишни синдирганига Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам индамадилар. Чунки Умму Салама розияллоху анхо Оиша розияллоху анхонинг уйида ўтирган Расулуллох ва асхобларига таом чикариш билан, Оиша розияллоху анхонинг рашкига сабабчи бўлган эди. Шунинг учун хам Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам идишни тўлатиш билангина чекландилар. Таомни  эса тўлатмадилар, чунки бу таом хадя эди. Бошка шунга ўхшаш ходисада «Идишга идиш, таомга таом» деб таомни хам тўлатганлари ривоят килинган.

4) Мана бундай хикмат ва халимлик оила хаётидаги тўсиклардан бешикаст ўтишга имкон беради. Кўп хотинли кишилар Набий соллаллоху алайхи ва салламдан ўрнак олиб, аёлларига нисбатан хамиша хикмат ва халимлик макомида туриб, барча холатларда адолат билан иш тутсинлар. Ана шунда хеч кимга зарар етмайди. Аёлларининг факат биттасига мойил бўлиб, колганларини ташлаб кўйган киши куйидаги тахдидни ёдида тутсин.

«Кимнинг икки хотини бўлиб, уларнинг бирига мойил бўлиб колса киёмат куни бир тарафга моил бўлиб (кийшайган) холда келади». (Абу Довуд, Термизий ва Насоий ривояти)

 

Эр-хотин орасидаги туйгуларга эътибор

Оиша розияллоху анходан: «Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам менга: «Мен сизнинг рози бўлганингизни хам, жахлингиз чикканини хам биламан»,- дедилар. «Каердан биласиз?»- деб сўрадим.

- Агар мендан рози бўлсангиз «Йўк Мухаммаднинг роббисига касамки»- деб гап бошлайсиз, агар мендан газаблансангиз «Йўк Иброхимнинг роббисига касамки»,- деб гап бошлайсиз дедилар.

- Аллохга касамки тўгри айтдингиз, факат исмингизни тарк этаман холос»,- дедим. (Бухорий ривояти)

 

Хадисдан олинадиган сабоклар

Агар эр-хотин бир бирини диккат билан кузатса, качон газабланиши-ю качон рози бўлишларини билиб оладилар. Биз бу хадисда Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам Оиша розияллоху анхонинг хис-туйгуларини, биргина касамининг ўзиданок билиб олганларини мулохаза киламиз.

2) Гохо эр-хотин ўртасида келишмовчиликлар бўлиб туради. Бундай холларда бир-биридан аразлашиш орага совуклик тушишига сабаб бўлмаслиги керак. Шариат рухсат берган йўллар билан мас: насихат килиш каби чораларни кўллаш керак. Агар насихат кор килмаса унда эр жойини бўлак килиши мумкин.

3) Оиша розияллоху анхонинг Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламга килган газаби кечирилди. Аслида, хеч кимнинг Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламга газаб килиши жоиз эмас. Оиша розияллоху анхонинг газабига рашк туртки бўларди. Рашк эса мухаббатга далолат килади. Шунинг учун хам Оиша розияллоху анхо газабланганда хам, касам ичганда хам «Иброхимнинг раббисига касамки», деб чегарадан ўтиб кетгани йўк. Зеро, Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам касамга кўшиб айтилишда инсонларнинг энг муносибидир. Оиша розияллоху анхо Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламга боглик чегарадан узокка чикиб кетмади. Эр-хотин бир-биридан газабланган вактда ўртага совукликни туширмайдиган ишларни килсинлар.

4. Баъзилар Аллохдан бошка нарса билан касам ичадилар. Касам ичилаётган нарса хох Каъба, хох Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи ва салламнинг номлари ёки бошка нарсалар  бўлсин, бундай касам харом ва ширкдир.

Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтдилар: «Ким касам ичса, Аллохнинг номи билан ичсин, бўлмаса жим турсин». (Муттафакун алайхи)

«Ким омонатни ўртага кўйиб касам ичса, биздан эмас».

«Ким Аллохдан бошка нарса билан касам ичса, дархакикат ширк келтирибди». (Ахмад ривояти)

 

Тўй кечаларида рухсат берилган ўйин-кулги

Мухаммад ибн Хотибдан ривоят килинади: Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: "Никохнинг халол ва хароми ўртасини ажратувчи нарса дуф ва овоз (ёр-ёр)" (Ибн Можа ва Термизий ривояти сахих хадис)

 

Хадисдан олинадиган сабоклар

Бу хадисда никох кечаларида «даф» чалишга хужжат бор. Набий соллаллоху алайхи ва саллам дедилар:

«Никохдаги халол ва харомнинг орасини ажратиб турадиган нарса даф ва овоздир». (Ибн Можа ва Термизий ривояти сахих хадис)

Ушбу масала ахамиятли бўлганлиги учун бир оз тўхталиб ўтамиз.

1) Чалинаётган нарса бир тарафи тери билан копланган иккинчи тарафи очик, хеч кандай мусикий асбоб ускуналар осилмаган даф (доира) бўлиши шарт. Чунки мусикий асбоблар (шилдирок, халкалар) осилган дафни ишлатишга шариат тарафидан хеч кандай рухсат келган эмас. Бу шариатда харомдир. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: «Умматимда шундай бир кавм бўладики, улар зинони, ипакни, хамрни (арокни).... ва маъозифни ўзларига халол килиб оладилар...».  (Имом Бухорий ривояти)

«Маъозиф» барча мусика асбобларини ўз ичига олади. Лугат олимлари орасида бу масалада хеч кандай ихтилоф йўк. Агар халол бўлганда, зино, хамр каби нарсалар каторида саналмаган бўларди.

Мусика ва мусикий асбобларнинг харом эканлигига хужжатлар кўп. Бирок хозир бу масаланинг ўрни эмас.

2) Тўйда айтиладиган шеърларнинг сўзлари фахш, шахватни кўзгатувчи сўзлардан холи, чиройли ва маъноли сўзлар бўлиши лозим.

3) Бундай холларда аёлларнинг овози эркакларга эшитилмаслиги керак. Аёлларга ажратилган жой эркаклар турган жойга якин бўлмаслиги ва овоз кучайтиргич асбоблари ишлатилмаслиги даркор.

Шайх Солих ибн Гоним Ас-Садлан айтади: «Хурсандчиликни изхор килиш учун никох тўйларида дуф чалинишнинг зарари йўк. Факат баъзи шартлари бажарилиши керак. Шартлар:

Дуф бировни безовта килмайдиган даражада паст овозни чалиниши керак.

Дуфни эркаклар эмас, аёллар чалиши керак.

Шайхулислом Ибн Таймийя айтади:

«Дуф чалиш ва чапак чалиш аёллар одати бўлгани учун бу ишларни килган эркакларни салафлар “хунасалар” деб атаганлар».

Дуфда шилдироклар бўлмаслиги керак. Шунингдек, карнай, сурнай, танбур, гижжак каби асбобларни чалиш хам, эшитиш хам барча ахли илмлар наздида харомдир.

Аёллар эркакларга аралашиб юрмаслиги лозим. Аммо бугун дуфни баланд чалиб овоз кучайтиргич ёрдамида одамларга эшиттириш, шахватни кўзгатувчи охангда ашулаларни ва  бемаъни шерларни айтиб кечалар ўтказилаётганини кўраяпмиз. Бундай ножоиз ишлар албатта фасод ва бузгунчиликка олиб боради.

Хофиз ибн Ражаб ўзининг «Нузхатус само» китобида ёзади:

«Уларнинг дуфлари бамисоли элакдек, шеърлари, нашид ва ашулалари уруш кунларидаги жохилий шеърлар каби бўлар эди. Ким жарангловчи дуфлар билан газаллар эшитишни бунга ўхшатадиган бўлса, жуда катта хато килибди».

Изз ибн Абдуссалом айтади: «Рубоб, гижжак ва шунга ўхшаш чолгу асбобларини чалиш хам, эшитиш хам тўрт мазхабда (Ханафий, Моликий, Шофеъий ва Ханбалий) харомлиги машхурдир».

Ибн Кудома «Мугний» китобида айтади: «Дуфни чалиш эркакларга хамма вакт макрухдир. Уни аёллар чалади. Агар эркаклар чаладиган бўлса ўзини аёлларга ўхшатган бўлади. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам ўзини аёлларга ўхшатган эркакларни лаънатлаганлар».

Хофиз ибн Хажар рахимахуллох айтади: «Исломнинг асл коидаларидан бири - бемаъни ўйин-кулгулардан пок бўлиш. Асл коидага хилоф бўлгани боис ўйин-кулгунинг вакти ва кўриниши аник далилларга мувофик бўлиши лозим».

Баъзи аёллар аёллар даврасида раксга тушаётган вактида мумкин бўлмаган жойлари очилиб кетади. Чунки у шармандаларнинг кийимини кийиб олгани учун либоси паст тарафидан, тепа тарафидан ёки ёнбошидан очилиб ётади. Бу ахволда ракс тушиш хам, бошка аёлларнинг унга караши хам харомдир.

Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтдилар: «Бир киши бошка бировнинг авратига назар ташламасин! Бирорта аёл бошка бир аёлнинг авратига назар солмасин! Икки киши (ялангоч холда) бир кийим-либосга ўранмасин! Икки аёл хам (ялангоч холда) бир либосга кириб олмасин!». (Муслим ривояти)

Имом Нававий айтади: «Бу хадисда бир киши бошка кишининг авратига, бир аёл бошка бир аёлнинг авратига карашининг харомлиги баён килинган».

Баъзи аёллар кофир, бузук раккосаларга таклид килиб ракс тушади. Бу билан шахват ўчогига ўт ёкадилар. Колаверса Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг мана бу сўзлари остига кириб коладилар: «Ким ўзини бир кавмга ўхшатса, бас у ўшалардандир». (Абу Довуд ривояти)

Бундан ташкари гунох ишларга ёрдам бериш хам бўлади.

Аллох таъоло айтади: «Гунох ишларга ва тажовузкорликка ёрдам берманглар». (Моида: 2)

Бундай раксга тушиш хам, уни томоша килиш хам  харомдир.

Баъзи аёллар раксга тушаётган вактларида уларга кўз тегиб колиши ва бошка аёллар олдида макталиб хар-хил фитналарга гирифтор бўлиб колиш эхтимоли бор.

Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтганлар: «Кўз тегиши хакдир. Агар такдирдан бирор бир нарса ўтиб кетгувчи бўлганида, албатта кўз тегиши ўзар эди». (Муслим ривояти)

«Аллохнинг казо ва кадаридан кейин ўладиган кишиларнинг кўпи нафс (яъни, кўз тегиши) билан ўлади». (Баззор ривояти)

Демак муслималар бу муаммолардан ўзларини хотиржам санасалар-да, лекин бошка аёлларнинг: «Фалончи чиройли ракс тушар экан, писмадончи ёмон тушар экан», деган гапларидан кочиб кутула олмайдилар. Хусусан тўй-хашамларни яширин ёки ошкор тасвирга туширишдан сакланмок лозим. Аёллар давраси тасвирга туширилган видеокассеталарни кимлар кўрмайди дейсиз. Биз буни аник харом деб айтамиз.

(Давоми бор)


[1] Рашк бир кишига тегишли бўлган нарсада бошка бировнинг шерик бўлиши натижасида калб хаяжонланишидан олинган. Бу кўпрок эр-хотинлар ўртасида бўлади.

[2] Хумайро - Хижозликларнинг тилида кизил сочлиларга айтилади, бу ўринда эркалаш маъносини билдиради.

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ