Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Ислом буюрган хукуклар силсиласи

Хотиннинг хукуклари

 

Амр ибн ал Ахвас ал Жумаший -розияллоху анху- хажжатул вадоъда  Расулуллох  саллаллоху алайхи ва салламдан эшитганларини хикоя килиб дедилар:  Пайгамбар  саллаллоху алайхи ва саллам Аллохга хамду сано айтдилар сўнгра ваъз килиб эслатмалар бердилар, шуларнинг орасида: «Эсингизда бўлсин! Аёлларга доимо яхши муомалада бўлинглар. Улар сизларнинг олдингизда асирадирлар, сизлар бундан ортик нарсага эга эмассизлар. Бирок, очик бузукчилик (яъни бузук сўз ва ишлар) ва хаёсизлик килсалар, уларнинг жойларини ажратинглар (ва жимо килманглар) ва жонидан ўтмайдиган килиб уринглар, агар сизларга итоат килсалар бошка йўл кидирманглар. Билингларки, сизлар учун  хотинларингизнинг устида хакларингиз бор ва хотинларингиз учун хам сизларнинг устингизда хаклари бор. Сизнинг хаккингиз: Тўшагингизга сиз ёмон кўрадиган кишини ўткизмайдилар ва сиз ёмон кўрган одамни уйингизга киришга рухсат бермайдилар. Шуни хам билингларки! Хотинларингизни сизларнинг устингиздаги хаклари: Уларни чиройли едириб ичтиришинглар ва  кийидиришинглар»-дедилар.

Аллох таъоло деди: «Унинг оятларидан бири - У Зот сизлар хамдам бўлишларингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратиши ва ўрталарингизда ошнолик ва мехр-мухаббат пайдо клишидир». (Рум: 21).

Эр-хотин ўрталарида топилган ошнолик ва мехр-мухаббат бошка икки кишининг ўртасида топилиши мумкин эмас. Аллох таъоло эр-хотин ўрталарида мухаббат ва мехр-окибат бўлишини яхши кўради. Шунинг учун Аллох таъоло уларга хукукларни чикариб кўйди. Бу хукукларни адо этишга риоя килиш, ўртадаги мухаббат ва мехр-окибатни зое бўлишдан ва йўк бўлиб кетишдан саклайди. Аллох таъоло деди:

«...Ва яхши амалларда улар (аёллар) зиммаларидаги бурчлари баробарида хукуклари хам бор». (Бакара: 228).

Бу калима киска бўлишига карамай, батафсил баён килинса катта китоб бўладиган бир коидани ўзида жамлайди. Бу коида - аёл эркак киши билан хамма хукукларда баробар, факатгина куйидаги Аллох таъолонинг сўзида ифодаланган бир ишда мустаснодир. Аллох таъоло деди:

   «...Ва эркаклар учун улар (аёллар) устида бир даража бор» (Бакара: 228).

Аёлларнинг бурчлари ва хукукларини билишни одамларнинг ўрталарида урф бўлган нарсага, турмушлари ва ахлларига киладиган муомалаларига хавола килди. одамларнинг урфлари шариат, акида, одоб ва одатларига тобе эканлиги мукаррардир. Бу ибора эркак кишига бир тарозини бердики, у хамма ишлари ва холатларида хотинига килаётган муомаласини тортиб кўрсин. Агар у хотинидан бир ишни талаб кимокчи бўлса, бунинг баробарида ўзининг зиммасига хам бу иш лозим  бўлишини эслайди. Шунинг учун Ибн Аббос -розияллоху анху-: «хотиним менга ясангани каби мен хам унга ясанаман.»  дедилар.

Хакикий мусулмон ўзининг зиммасида хотинининг хукуклари борлигини тан олади. Аллох таъоло айганидек: «Яхшиликда улар (аёллар) учун зиммаларидаги бурчлари баробарида хукуклари хам бор».

Пайгамбар  саллаллоху алайхи ва саллам айганларидек:

«Огох бўлинг! Хотинларингиз устида сизнинг хукукларингиз бор ва сизнинг устингизда хотинларингизнинг хукуклари бор».

Онгли мусулмон доимо ўзининг хаккини тўла олганлиги ёки олмаганлигига карамай, хотинининг хаккини адо этишга уринади. Чунки у ўрталарида мухаббат, мехр-окибат давом этишига харис бўлади ва шунингдек уларни ажратиш учун ўрталарида низо кўзгатадиган шайтонга имкон бермасликка хам харис бўлади.

«Дин насихатдир» деган коидадан келиб чикиб, хозир биз хотиннинг эр устидаги хакларини зикр киламиз, сўнгра эса эрнинг хотин устидаги хакларини зикр киламиз. Шояд эрлар ибратлансалар ва бир-бирларини хакка  ва сабрга чакирсалар!.

«Албатта хотинларингиз учун сизларнинг зиммангизда хаклар бор».

1)     Эр, хотини билан яхшилик билан турмуш килиши.

Аллох таъоло деди:

«Улар (хотинлар) билан хушмуомала бўлиб, тинч-тотув яшанглар» (Нисо:19).

Бу эса куйидагиларни килиш билан бўлади: Эр ўзи таом еган кезда хотинини егизади ва ўзи бирор кийим кийганда уни хам кийинтиради. Агар итоатсизлигидан кўркса Аллох таъоло аёлларни одоблантиришга буюрган услубда одоблантиради, яъни биринчи бўлиб сўкмасдан, хакорат килмасдан ва  «Башаранг курсин» демасдан чиройли насихат килади, итоат килса яхши, итоат килмаса ётокда тарк этади, бунда хам итоат килмаса, юзидан бошка жойига жонидан ўтиб кетмайдиган килиб уради. Аллох таъоло деди:

«Хотинларингизни итоатсизлигидан кўрксангиз, аввало уларга панд-насихат килинглар, сўнг (насихат кор килмаса) уларни ётокларда тарк килингиз, сўнгра (шунда хам итоат этмасалар) уринглар!». (Нисо: 34).

Расулуллох  саллаллоху алайхи ва салламдан- «бизлардан биримизнинг устида хотинининг кандай хакки бор?» деб сўралганларида, Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам: «Таом еган вактингда уни таомлантириш, кийган вактингда уни хам кийинтириш, юзига урмаслигинг, Аллох юзингни кабих килсин демаслигинг ва факат уйдагина хажр этмогинг (яъни кўшилмасдан бошка жойда ётиш) –дир» дея жавоб бердилар.    

Ахлокнинг камолоти ва иймоннинг ривожланишининг кўриниши, инсон ўзининг ахли билан мехрибон ва мулойим бўлишлигидир. Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам  дедилар: «Муъминларнинг иймони комилроги хулки гўзалрогидир. Сизларнинг яхшиларингиз, ўзларининг хотинларига яхши бўлганларидир».

Хотинни хурмат килиш кишининг олийжаноблигидандир, хотинни хорлаш эса пасткашлик ва разиллик аломатидир.

Хотинни хурмат килиш жумласидан, ширинсўз ва илтифотли бўлиш ва у билан хазиллашиш, бунда  Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам намунадирлар. У Зот Оиша розияллоху анхога илтифот килар ва  у билан югуришда мусобака килардилар. Оиша розияллоху анхо дедилар: «Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам мен билан мусобака килиб, мен у кишидан ўзиб кетдим, сўнг бир муддат ўтгач этим огирлашиб колганида мусобакалашдик Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам мендан ўзиб кетдилар ва бу ўтган  галгига баробар бўлди дедилар».  

Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам оиласи билан бўлган ўйиндан бошка хар бир ўйинни ботил хисобладилар. «Аллох азза ва жалланинг зикри бўлмаган хар бир нарса бехудадир ва вактни бекор ўтказиш ёки эсдан чикаришдир, тўрт хислат бундан мустаснодир.....отини ўргатиши, ахли билан ўйнашлик ва сузишни ўрганиш» дедилар.

Хотин эрига ўзини зийнатлаши лозим бўлгани каби эр хам хотинга зийнатланиши лозимдир. Чунки, эрни хотинга махлиё килган нарса хотинни хам эрига махлиё килади. Бу Аллох таъолонинг манабу сўзига биноан бўлади:  «Ва яхши амалларда улар (аёллар) зиммаларидаги бурчлари баробарида хукуклари хам бор». Ибн Аббос розияллоху анхумо  дедилар: «манашу оят асосида, хотиним менга безангани каби мен хам унга безанаман».

2) Хотинни эр устидаги хукукларидан:  эр хотиннинг озорига сабр килиши ва унинг килган хатоларини кечириши. Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам: «Муъмин киши муъмина хотиндан газабланмасин! Унинг бир хулкини хуш кўрмаса бошка бир хулкидан рози бўлади»   дедилар.                                                                   

Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам  дедилар: «Хотинларга яхшилик килишни ўзингизга лозим тутинглар, зеро улар ковургадан яратилганлар, ковурганинг энг эгри жойи энг юкорисидир. Агар уни тўгрилайман десанг синдириб кўясан, агар уни ташлаб кўйсанг эгрилигича колаверади, шунинг учун хотинларга яхшилик килишни лозим билинглар».

Салафлардан бирлари  дедилар: «Билингки, хотин билан гўзал хулкли бўлиш унга озор беришдан тийилишгина эмас, балки унинг озорини кўтариш ва унинг енгилтаклиги ва газабига халимлик килишдир. Бу ишларда Расулуллох  саллаллоху алайхи ва салламда биз учун чиройли намуна бордир. У Зот билан  хотинлари айтишиб колишарди, баъзилари куни билан аразлаб юрарди. Агар ишлари кўплиги сабабли, ёки инсончилик хатоси билан бирор ишни килолмай колган бўлса эр уни кечириб кўйиши керак.  Пайгамбаримиз  саллаллоху алайхи ва саллам бу ишларда одамларнинг комилроги эдилар, У Зот бизнинг рахнамомизлар. Шунга тасдик ўларок, Оиша розияллоху анхо онамиз дедилар: «Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам бирор таомни хеч качон айбламаганлар, агар кўнгиллари тортса еганлар, бўлмаса тарк этганлар». (Бухорий  ривояти.) Аммо бизлардачи?!  Канчадан канча талокка сабаб бўлган нарса бу: ё хотин таом тайёрлашда бироз кеч колган, ёки тайёрлаган таоми эрига ёкмаган.    

Эр еб-ичишда хам хотинининг кўнглини хушлаб кўйиши керак. Оиша розияллоху анхо дедилар: «Мен хайз кўрган холимда, устухон тозалардим, Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам уни олиб огзим теккан жойга огизларини кўярдилар. Мен бир идишда сув ичсам Расулуллох  саллаллоху алайхи ва саллам уни олиб огзим теккан жойга огизларини кўярдилар». (Ибн Можа  ривояти.) Огизлари теккан жойини огизларига кўйишдан максадлари Оиша онамизни хурсанд килиш ва  мухаббатларини ифодалаб кўйишларидир.

Бошка ўринда Пайгамбар  саллаллоху алайхи ва саллам: эр хатоларни кўтарувчи, сабр ва бардош эрнинг ахлоки бўлиши лозимлигини, эр хотиндан кўра бардошда кучли, хотин эса заифлигини, кўпинча хато хотин кишидан содир бўлиши лекин эрнинг сабр ва бардошли бўлиши эрдан талаб килиниши, чунки, эр хотинни бошкарувчи эканлиги, модомики эр бошкарувчи экан, сабр ва бардош бўлиши лозимлигини баён килардилар ва айтар эдиларки: «Муъмин киши муъмина аёлни ёмон кўрмасин! Агар бир хулки ёкмаса бошка бир хулкидан рози бўлади». Эр хотиндан газабланиб уни ёмон кўрмайди, чунки, хотин кишида унга муносиб бўлмаган хулк бўлиши мумкин, лекин у бошка кўп яхши хулклар эгаси бўлади. Агар уни бир хулкини ёктирмасангиз албатта бошка хулкларидан рози бўласиз. Аммо хар бир камчилигига дашном бераверсангиз ва хамма холатида комил ва камчиликсиз бўлишини талаб киладиган бўлсангиз, бу амри махол талабдир. Кимнинг дашноми кўп бўлса, унинг дўсти оз бўлур. 

(Давоми бор)

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ