ИСТИФТОҲ (КИРИШ) ДУОЛАРИ

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозларини Аллоҳга ҳамду-санолар айтувчи ва Уни улуғловчи кўплаб турли дуолар ўқиш билан бошлар эдилар. Намозини нуқсонли ўқиган кишига ҳам шундай қилишини буюриб: «То такбир айтмагунича ва Аллоҳга ҳамду-сано айтиб, Қуръондан муяссар бўлган миқдорда ўқимагунича ҳеч бир кишининг намози мукаммал бўлмайди», деганлар.[1]

Қуйидаги дуоларнинг гоҳо унисини, гоҳо бунисини ўқирдилар:

«اَللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اَللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اَللَّهُمَّ اغْسِلْنِي مِنْ خَطَايَايَ بِالثَّلْجِ وَالْمَاءِ وَالْبَرَدِ».

1. «Эй Аллоҳим, мен билан хатоларим орасини мағриб билан машриқ ўртасини узоқ қилганинг каби йироқ этгин. Эй Аллоҳ! Оппоқ либос кирликдан тозалангани каби мени хатоларимдан покиза қилгин. Эй Аллоҳ! Мени хатоларимдан қор билан, сув билан ва дўл билан ювгин-поклагин!» Буни фарз намозларида айтардилар.[2]

«وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ حَنِيفاً [مُسْلِمًا] وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ، إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ، اَللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِكُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ،[سُبْحانَكَ وَبِحَمْدِكَ] أَنْتَ رَبِّي وَأَنَا عَبْدُكَ، ظَلَمْتُ نَفْسِي وَاعْتَرَفْتُ بِذَنْبِي، فَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي جَمِيعاً، إِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ، وَاهْدِنِي لأَحْسَنِ الأَخْلاَقِ، لاَ يَهْدِي لأَحْسَنِهَا إِلاَّ أَنْتَ، وَاصْرِفْ عَنِّي سَيِّئَهَا، لاَ يَصْرِفُ عَنِّي سَيِّئَهَا إِلاَّ أَنْتَ، لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْكَ، وَالْخَيْرُ كُلُّهُ بِيَدَيْكَ، وَالشَّرُّ لَيْسَ إِلَيْكَ، [وَالْمَهْدِيُّ مَنْ هَدَيْتَ] أَنَا بِكَ وَإِلَيْكَ، [لا مَنْجا وَلا مَلْجَأَ مِنْكَ إلاَّ إِلَيْكَ] تَبَارَكْتَ وَتَعَالَيْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ».

2. «Осмонлару ерни яратган Зотга мусулмон [ва таслим бўлган] ҳолда юзландим ва мен мушриклардан эмасман. Албатта намозим, қурбонлигим (ибодатим), ҳаётим ва мамотим оламлар Парвардигори бўлмиш Аллоҳ учундир. Унинг шериги йўқ. Мен шунга буюрилдим ва мен бўйсунгувчиларнинг аввалгисиман. Эй Аллоҳ! Сен Маликсан ва Сендан ўзга ҳеч бир илоҳ йўқ. [Сен (барча айбу нуқсонлардан) поксан. Сенинг ҳамдинг билан (тасбеҳ айтаман.)] Сен Парвардигоримсан ва мен Сенинг қулингман. Мен ўзимга зулм қилдим ва гуноҳларимни эътироф этдим. Менинг барча гуноҳларимни кечиргин. Албатта гуноҳларни ёлғиз Сен кечирувчисан. Мени энг гўзал хулқларга йўлла. Албата, гўзал хулқлар сари ёлғиз Сенгина ҳидоят эта оласан. Мендан ёмон хулқларни кетказгин. Албатта, ёмон хулқларни фақат Сенгина мендан кетказишга қодирсан. Мен Сенинг итоатингда тургувчиман ва Сенинг итоатингда бўлгувчиман. Барча яхшилик Сенинг Қўлингдадир ва ёмонлик Сенга нисбат берилмас. [Сен ҳидоят қилган одамгина ҳидоят топувчидир.] Мен Сен биланман (яъни, мададинг билан қоимман, борман) ва Сенга (қайта)ман. [Сенинг ғазабингдан қутулиш, паноҳ топиш ҳам фақат Ўзингдандир.] Сен муқаддас ва олий бўлдинг. Сендан истиғфор тилайман ва Сенга тавба(лар) этаман.» Буни фарз ва нафлларда айтардилар.[3]

3. Юқоридаги дуони وأنَا أوَّلُ الْمُسلِمين» » деган жойгача ўқигач, давомига қуйидагиларни қўшиб қўярдилар:

«اللّهُمَّ َاهْدِنِي لأَحْسَنِ الأَخْلاَقِ وَ أَحْسَنِ الأَعْمالِ، لاَ يَهْدِي لأَحْسَنِهَا إِلاَّ أَنْتَ، وَقِني سَيِّئَ الأَخْلاقِ وَالأَعْمالِ، لاَ يَقِي سَيِّئَهَا إِلاَّ أَنْتَ».

«Эй Аллоҳ! Мени энг гўзал хулқлар ва чиройли амалларга йўллагин. Албата, гўзал хулқлар ва чиройли амаллар сари ёлғиз Сенгина ҳидоят эта оласан. Мени ёмон хулқ ва амаллардан сақлагин. Албатта, ёмон хулқ ва амаллардан фақат Сенгина сақлашга қодирсан.»[4]

«سُبْحَانَكَ اَللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ».

4. «Эй Аллоҳ! Сен (барча айбу нуқсонлардан) поксан. Сенинг ҳамдинг-тавфиқинг билан (тасбеҳ айтаман). Сенинг исминг баракотли, улуғлигинг олий бўлди ва Сендан ўзга илоҳ йўқдир».[5]

وقال صلى الله عليه وسلم: «إِنَّ أَحَبَّ الْكَلامِ إِلَى اللهِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ: «سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ»» (ابن منده بسند صحيح والنسائي موقوفا ومرفوعا)

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: «Сўзлар ичида Аллоҳга энг суюмлиси банданинг «Субҳанакаллоҳумма» дейишидир.»[6]

5. Тунги намозларида юқоридаги санога 3 марта «Ла илаҳа иллаллоҳ» ва 3 марта «Аллоҳу акбар кабийро» деб қўшиб қўярдилар.[7]

«اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيراً ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيراً، وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً»

6. «Аллоҳ жуда улуғдир! Аллоҳга кўп ҳамд бўлсин! Аллоҳга эртаю кеч тасбеҳ айтаман!»

Саҳобалардан бирлари шу сано билан намозини бошлаганида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ажабо, бу сано учун само эшиклари очилди!» деганлар.[8]

«الْحَمْدُ لِلّهِ حَمْداً كَثِيراً طَيِّباً مُبَارَكاً فِيهِ»

7. «Аллоҳга кўп, ҳақиқий-риёсиз, муборак-хайрлилиги мўл ҳамдлар бўлсин.»

Бир киши шу билан намозини бошлаганида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўн иккита фариштани бу (сано)ни (осмонга) олиб чиқиб кетиш учун талашиб, шошилганларини кўрдим» деганлар.[9]

«اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، [وَلَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ مَلِكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ] وَلَكَ الْحَمْدُ, أَنْتَ الْحَقُّ، وَوَعْدُكَ الْحَقُّ، وَقَوْلُكَ ْحَقٌّ، وَلِقَاؤُكَ حَقٌّ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ، وَالنَّارُ حَقٌّ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ، وَمُحَمَّدٌ r حَقٌّ، وَالسَّاعَةُ حَقٌّ, اَللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خَاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حَاكَمْتُ،[أَنْتَ رَبُّنا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ, فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ، وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ، وَمَا أَعْلَنْتُ] أَنْتَ الْمُقَدِّمُ، وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ، [أَنْتَ إِلَهِي] لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ».

8. «Эй Аллоҳ! Сенга ҳамдлар бўлсин! Сен осмонлару ер ва улардагиларнинг нуридирсан. Сенга ҳамдлар бўлсин. Сен осмонлару ер ва улардагиларни бошқариб турувчидирсан! [Сенга ҳамд бўлсин. Сен осмонлару ер ва улардагиларнинг Подшоҳидирсан!] Сенга ҳамд бўлсин! Сен ҳақсан, ваъданг ҳақ, сўзинг ҳақ, Сен билан учрашмоқ ҳақ, жаннат ҳақ, дўзах ҳақ, набийлар ҳақ, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳақ ва Қиёмат ҳақдир. Эй Аллоҳ! Сенга бўйсундим ва Сенга таваккул этдим. Сенга иймон келтирдим ва Сенга тавба қилдим. Сен учун (ёки Сенинг мададинг билан) талашдим-ёмон кўрдим ва Сени ҳакам қилдим. Сен Парвардигоримизсан ва қайтишлик Сенинг ҳузуринггадир. Менинг олдин қилганларимни ҳам, кейин қилганларимни ҳам, яширин қилганларимни ҳам, ошкор қилганларимни ҳам мағфират этгин]. Аввал қилувчи ҳам, кейин қилувчи ҳам Сенсан. [Илоҳим Сенсан]. Сендан ўзга илоҳ йўқдир».[10]

Қуйидагиларни тунги намозларида айтар эдилар:

«اللَّهُمَّ رَبَّ جِبْرَائِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَإِسْرَافِيلَ، فَاطِرَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ، اِهْدِنِي لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِكَ، إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ».

9. «Жаброил, Мийкоил ва Исрофилнинг Парвардигори, осмонлару ернинг Холиқи, ошкору ғайб ишларни Билувчи Эй Аллоҳ! Албатта Сен бандаларинг тортишиб қолган нарсаларда ҳукм қилиб берурсан. Ўз изнинг билан ихтилофли-бахсли бўлган ҳаққа мени бошлагин. Албатта Сен хоҳлаган кишингни тўғри йўлга йўллагувчисан».[11]

10. Ўн марта такбир, ўн марта ҳамд, ўн марта тасбиҳ, ўн марта таҳлил, ўн марта истиғфор айтар, сўнг ўн марта:

«اللّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَاهْدِنِي وَارْزُقْنِي [ وَعافِنِي ]»

«Эй Аллоҳ! Мени мағфират эт, ҳидоят қил, ризқлантир [ва менга офият бер»] дер ва ўн марта:

«اللّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الضّيقِ يَوْمَ الحِسابِ»

«Эй Аллоҳ! Ҳисоб кунидаги тангликдан Ўзингдан паноҳ сўрайман» дер эдилар.[12]

«الله أكبر (ثلاثا) ذُوالْمَلَكُوتِ وَالْجَبَرُوتِ وَالكِبْرِيَاءِ وَالْعَظَمَةِ».

11. «Аллоҳ улуғдир (3 марта), салтанат, куч-қудрат, киборлик ва улуғлик соҳибидир».

Сўнгра Аллоҳ таолодан паноҳ сўраб, шундай дердилар:

«أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ مِنْ هَمْزِهِ وَنَفْخِهِ وَنَفْثِهِ».

Аллоҳдан шайтоннинг васвасасидан, нафасидан ва дамидан паноҳ беришини сўрайман.[13]

Баъзан шунга أَعُوذُ بِاللهِ дан сўнг السَّمِيعِ الْعَلِيمِ (Эшитувчи, Билувчи)ни қўшиб

«أَعُوذُ بِاللهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ مِنْ هَمْزِهِ وَنَفْخِهِ وَنَفْثِهِ»

Сўнг: «Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим» дер ва буни жаҳрий айтмас эдилар.[15]

Сўнг «Фотиҳа» сурасини бир оят – бир оятдан дона-дона қилиб ўқир эдилар: بسم الله الرحمن الرحيم (Бисмиллаҳир роҳманир роҳим) деб тўхтар, сўнг الحمد لله رب العالمين (Алҳамду лиллаҳи роббил аламийн) деб тўхтар, сўнг الرحمن الرحيم (Арроҳманир роҳиим) деб тўхтар, сўнг مالك يوم الدين (Маалики явмиддин) деб тўхтар ва ҳоказо суранинг охиригача шундай ўқир эдилар. Шунингдек, қироатларининг ҳаммаси шу зайлда бўлар, ҳар оят бошида тўхтардилар, кейинги оятга улаб кетмас эдилар.[16]

«ФОТИҲА» СУРАСИНИ ЎҚИШ РУКН ЭКАНЛИГИ ВА УНИНГ ФАЗИЛАТЛАРИ

Ушбу суранинг шаънини улуғлаб, айтган эдилар:

«لا صَلاةَ لِمَنْ لا يَقْرَأُ فِيهَا بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ» (البخاري ومسلم).

«Фотиҳатул-китоб»ни ўқимаган одамнинг намози намоз эмас.»[17]

«مَنْ صَلَّى صَلاةً لَمْ يَقْرَأْ فِيهَا بِفاتِحَةِ الْكِتابِ فَهِيَ خِداجٌ هِيَ خِداجٌ هِيَ خِداجٌ غَيْرُ تَمَامٍ» (مسلم وأبو عوانة).

Бошқа бир ҳадисларида: «Ким бир намоз ўқиб, унда «Фотиҳатул-китоб»ни ўқимаса, бу намоз нуқсонли, бу намоз нуқсонли, бу намоз нуқсонли – тўлиқ эмасдир»[18], деганлар.

وَيَقُولُ: «قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: قَسَمْتُ الصَّلاةَ بَيْنِي وَبَيْنَ عَبْدِي نِصْفَيْنِ، وَلِعَبْدِي مَا سَأَلَ، فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «حَمِدَنِي عَبْدِي» وَإِذَا قَالَ: ﴿الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: «أَثْنَى عَلَيَّ عَبْدِي» وَإِذَا قَالَ: ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾ قَالَ: «مَجَّدَنِي عَبْدِي» وَقَالَ مَرَّةً: «فَوَّضَ إِلَيَّ عَبْدِي» فَإِذَا قَالَ: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾ قَالَ: «هَذَا بَيْنِي وَبَيْنَ عَبْدِي وَلِعَبْدِي مَا سَأَلَ» فَإِذَا قَالَ: ﴿اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلا الضَّالِّينَ﴾ قَالَ: «هَذَا لِعَبْدِي وَلِعَبْدِي مَا سَأَلَ» (مسلم وأبو عوانة ومالك).

Ва айтганлар: Аллоҳ азза ва жалла айтади: «Намозни Ўзим билан бандам ўртамизда иккига тақсимладим, бандам учун сўраган нарсасидир. Агар банда «Алҳамду лиллаҳи Роббил ааламийн» деса, Аллоҳ «Бандам Менга ҳамд айтди» дейди, агар банда «Арроҳманир Роҳиим» деса, Аллоҳ «Бандам Мени мақтади» дейди, агар банда «Маалики явмиддин» деса, Аллоҳ «Бандам Мени улуғлади» дейди. Агар банда «Ийяка наъбуду ва ийяка настаъин» деса, Аллоҳ «Бу Мен билан бандам ўртасида, бандам учун сўраган нарсасидир» дейди. Агар банда «Иҳдинас сиротол мустақиим, сиротоллазийна анъамта алайҳим ғойрил мағзуби алайҳим валаз золлиин» деса, Аллоҳ «Бу бандам учун, бандамга сўраган нарсасидир», дейди.[19]

وكان يقول: «مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ فِي التَّوْرَاةِ وَلا فِي الإِنْجِيلِ مِثْلَ أُمِّ الْقُرْآنِ وَهِيَ السَّبْعُ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنُ الْعَظِيمُ الَّذِي أُوتِيْتُهُ» (النسائي والحاكم).

Ва айтар эдилар: «Аллоҳ азза ва жалла Тавротда ҳам, Инжилда ҳам «Уммул Қуръон» «Қуръоннинг онаси»га (яъни, сураи «Фотиҳа»га) ўхшашини нозил қилмаган. У (ҳар бир ракъатда) такрорланувчи етти (оят)лик (сура) ва менга берилган Улуғ Қуръондир.»[20]

Намозини нуқсонли қилган кишига намозида уни ўқишга буюрганлар[21].

وقال لمن لم يستطع حفظها: قُلْ: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ» (أبوداود وابن خزيمة والحاكم).

Ушбу сурани ёдлай олмаган кишига: «Субҳаналлоҳи валҳамду лиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар, ва ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» деб айтишга буюрганлар.[22]

وقال للمسيئ صلاته: «فَإِنْ كَانَ مَعَكَ قُرْآنٌ فَاقْرَأْ بِهِ وَإِلاَّ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَكَبِّرْهُ وَهَلِّلْهُ» (أبو داود والترمذي وحسنه).

Намозини нуқсонли қилган кишига: «Агар Қуръонни билсанг, уни ўқи. Билмасанг, Аллоҳга ҳамд, такбир ва таҳлил айт», деганлар.[23]

ЖАҲРИЙ НАМОЗДА ИМОМ ОРТИДАН ФОТИҲАНИ ҚИРОАТ ҚИЛИШНИНГ БЕКОР ҚИЛИНГАНЛИГИ

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам иқтидо қилиб намоз ўқувчиларга жаҳрий намозларда имом ортидан уни («Фотиҳа»ни) ўқишга ижозат берган эдилар.

كان في صلاة الفجر فقرأ فثقلت عليه القراءة فلما فرغ قال: «لعلكم تقرؤون خلف إمامكم» قلنا نعم هذًّا يا رسول الله قال: «لا تفعلوا إلا أن يقرأ أحدكم بفاتحة الكتاب فإنه لا صلاة لمن لم يقرأ بها» (البخاري).

عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ قَالَ كُنَّا خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي صَلاةِ الْفَجْرِ فَقَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَثَقُلَتْ عَلَيْهِ الْقِرَاءَةُ فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ: «لَعَلَّكُمْ تَقْرَءُونَ خَلْفَ إِمَامِكُمْ» قُلْنَا نَعَمْ هَذًّا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «لا تَفْعَلُوا إِلاَّ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ فَإِنَّهُ لا صَلاةَ لِمَنْ لَمْ يَقْرَأْ بِهَا» (رواه أبو داود).

Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳу айтади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг орқаларида бамдод намозида эдик, қироат қилдилар, қироатлари оғир кечди. Намоздан фориғ бўлгач: «Нима, сизлар имомингиз ортидан қироат қиласизларми?» деб сўрадилар. «Ҳа, тез-тез ўқиб оламиз, ё Росулуллоҳ» дедик. «Ундай қилманглар, фақат «Фотиҳа»ни (ўқисангиз кифоя,) чунки уни ўқимаган одамнинг намози намоз эмас» дедилар.»[24]

Кейинроқ жаҳрий намозларда умуман қироат қилишдан қайтардилар:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ انْصَرَفَ مِنْ صَلاةٍ جَهَرَ فِيهَا بِالْقِرَاءَةِ (وفي رواية: أنها صلاة الصبح) فَقَالَ: «هَلْ قَرَأَ مَعِي مِنْكُمْ أَحَدٌ آنِفًا» فَقَالَ رَجُلٌ نَعَمْ أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنِّي أَقُولُ مَا لِي أُنَازَعُ الْقُرْآنَ»، فَانْتَهَى النَّاسُ عَنْ الْقِرَاءَةِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِيمَا جَهَرَ فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْقِرَاءَةِ حِينَ سَمِعُوا ذَلِكَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ [وقرؤوا في أنفسهم سِرًّا فيما لا يَجْهَرُ فيه الإمامٍ] (مالك والحميدي والبخاري في جزئه).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтадилар: «Жаҳрий ўқиган намозларидан (бир ривоятда у бамдод намози эди дейилган) бурилгач: «Ҳозир ичларингиздан кимдир мен билан бирга қироат қилдими?» деб сўрадилар. Бир киши: «Ҳа, мен, ё Росулуллоҳ», деди. «Кимдир менга шерик бўлаяпти, дедим-а», дедилар. Росулуллоҳдан шу гапни эшитганларидан сўнг одамлар жаҳрий намозларда у зот билан бирга қироат қилишдан тийилдилар [ва имом қироатини жаҳрий қилмаган намозларда ичларида ўқийдиган бўлдилар.]»[25]

Имомнинг қироатига жимгина қулоқ солиб туришни иқтидонинг мукамал бўлишига аломат қилиб, дедилар:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا جُعِلَ الإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا وَإِذَا قَرَأَ فَأَنْصِتُوا» (مسلم وأبو عوانة)

«Имом унга иқтидо қилиниши учунгина имом қилинган. Шундай экан, у такбир айтса такбир айтинглар, қироат қилса жим қулоқ солинглар!»[26]

Шунингдек, (жаҳрий намозда) имомга қулоқ солиб туриш унинг ортидан қироат қилишдан беҳожат қилишини айтиб марҳамат қилдилар:

«مَنْ كانَ لَهُ إِمَامٌ فَقِراءَةُ الإِمامِ لَهُ قِراءَةٌ» (ابن أبي شيبة والدارقطني)

«Қай бир кишининг олдида имоми бўлса, имомнинг қироати унинг учун ҳам қироатдир.»[27]

Махфий (овоз чиқармай) ўқиладиган намозда эса (иқтидо қилувчиларнинг) қироат қилишларини таъйин қилдилар.

Жобир розияллоҳу анҳу айтадилар: «Пешин ва асрда имом ортида аввалги икки ракъатда «Фотиҳа» ва бир сура, кейинги икки ракъатда эса «Фотиҳа»нинг ўзини қироат қилар эдик.»[28]

Қироат билан ўзларига халақит берилишини маъқул санамадилар:

صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الظُّهْرَ بِأَصْحابِهِ فَقَالَ: «أَيُّكُمْ قَرَأَ سَبِّح اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى؟» فَقَالَ رَجُلٌ: أَنَا [وَلَمْ أُرِدْ بِهَا إِلاَّ الْخَيْرَ] قَالَ: «قَدْ عَرَفْتُ أَنَّ بَعْضَكُمْ خَالَجَنِيهَا» (مسلم وأبو عوانة).

«Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобалари билан пешин намозини ўқигач: «Қай бирингиз «Саббиҳисма роббикал аъла»ни қироат қилди?» деб сўрадилар. (Бирлари:) «Мен, [бироқ бу билан фақат яхшиликни истаган эдим]», деди. «Бировингиз мега қироатда халақит берганини билагандим», дедилар.»[29]

وفي حديث آخر: كَانُوا يَقْرَءُونَ خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ [فَيَجْهَرُونَ بِهِ] فَقَالَ: «خَلَطْتُمْ عَلَيَّ الْقُرْآنَ» (رواه أحمد).

Бошқа бир ҳадисда айтилишича: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ортида қироат қилиш[иб овозларини чиқариш]ганда: «Менга Қуръонни чалкаштириб юбординглар» дедилар.»[30]

وَقَالَ: «إِنَّ الْمُصَلِّيَ يُنَاجِي رَبَّهُ فَلْيَنْظُرْ بِمَا يُنَاجِيهِ بِهِ وَلا يَجْهَرْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ بِالْقُرْآنِ» (البخاري في «أفعال العباد» ومالك).

Ва айтганлар: «Намоз ўқиётган киши Раббисига муножот қилаётган бўлади. Бас, Унга нима билан муножот қилаётганига қараб боқсин, бирингиз бирингизга Қуръон билан овозини кўтармасин!»[31]

وَكانَ يَقُولُ: «مَنْ قَرَأَ حَرْفًا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ وَالْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا لا أَقُولُ (الم) حَرْفٌ وَلَكِنْ أَلِفٌ حَرْفٌ وَلامٌ حَرْفٌ وَمِيمٌ حَرْفٌ» (الترمذي والحاكم بسند صحيح).

Ва айтгандилар: «Ким Аллоҳнинг китобидан бир ҳарф ўқиса, унга шу учун бир ҳасана (яхшилик ёзилур.) Бу яхшиликка эса ўнта яхшилик қўшиб берилур. Мен «Алиф, Лом, Мим» битта ҳарф деб айтмайман. Балки, «Алиф» бир ҳарф, «Лом» бир ҳарф, «Мим» бир ҳарфдир.»[32]

[1] Абу Довуд, Ҳоким ривоятлари.

[2] Бухорий ва Муслим ривояти.

[3] Муслим ривояти.

[4] Насоий, Дорақутний ривоятлари.

[5] Абу Довуд, Насоий, Термизий ва Ибн Можа ривояти.

[6] Насоий, Ибн Касир.

[7] Абу Довуд, Таҳовий ҳасан санад билан.

[8] Муслим, Абу Авона.

[9] Муслим, Абу Авона.

[10] Бухорий, Муслим, Абу Авона, Абу Довуд, Ибн Наср ва Доримий.

[11] Муслим, Абу Авона ривояти.

[12] Аҳмад, Ибн Аби Шайба, Абу Довуд, Табароний.

[13] Абу Довуд, Ибн Можа, Дорақутний, Ҳоким, Ибн Ҳиббон.

[14] Абу Довуд, Термизий.

[15] Бухорий, муслим, Абу Авона, Таҳовий, Аҳмад.

[16] Абу Довуд, Саҳмий, Ҳоким.

[17] Бухорий, Муслим, Абу Авона, Байҳақий ривоятлари.

[18] Муслим, Абу Авона ривоятлари.

[19] Муслим, Абу Авона, Молик ривоятлари.

[20] Насоий, Ҳоким.

[21] Бухорий «Жузъул-қироа холфал имам»да саҳиҳ санад билан ривоят қилган.

[22] Абу Довуд, Ибн Хузайма, Ҳоким, Табароний, Ибн Ҳиббон.

[23] Абу Довуд, Термизий ривоятлари.

[24] Бухорий, Абу Довуд, Аҳмад, Термизий, Дорақутний ривоятлари.

[25] Молик, Ҳумайдий, Бухорий «Жузъул-қироа»да, Абу Довуд, Термизий ва бошқалар.

[26] Ибн Аби Шайба, Абу Довуд, Муслим, Абу Авона, Руёний.

[27] Ибн Аби Шайба, Дорақутний, Ибн Можа, Таҳовий, Аҳмад.

[28] Ибн Можа ривояти.

[29] Муслим, Абу Авона, Сирож.

[30] Бухорий «Жузъул-қироа»да, Аҳмад, Сирож.

[31] Молик, Бухорий.

[32]Термизий, Ҳоким.