Ислом Нури
Араб тилини ўрганамиз
И Ш Т И Қ О Қ, Ж О М И Д ва М А С Д А Р исмларv Бир калимадан асли маънода унга яқин бўлган хилма-хил сўзларни ясашга иштиқоқ дейилади. Масалан: كتابة дан كاتب , مكتوب , كَتَبَ , مَكتَب каби сўзларни ясаш мумкин. v Ундан бирор калима иштиқоқ қилинмайдиган исмга жомид исм дейилади. رَجُلٌ ва فَرَسٌ каби. v Масдар иш-ҳаракат маъносини англатган исмдир. Ўзбек тилида иш-ҳаракат номлари «моқ» ёки «иш» қўшимчалари биан тугалланади: ёзмоқ, ўтириш каби. v Ясама сўзлар асосан масдардан иштиқоқ қилинади. Араб тилида ҳар бир масдардан асосан қуйидаги сийға (шакл)лар иштиқоқ қилинади: Феъли мозий - ўтган замон феъли. Феъли музореъ - ҳозирги-келаси замон феъли. Исми фоил - иш-ҳаракатни бажарувчи шахс ёки нарса. Исми мафъул - иш-ҳаракат унинг устига тушган шахс ёки нарса. Феъли жаҳд - ўтган замон бўлишсиз феъли. Феъли нафий - ҳозирги-келаси замон бўлишсиз феъли. Феъли амр - буйруқ феъли. (амр ҳозир - тингловчига, амр ғоиб - ўзгага буйруқ) Феъли наҳий - таъқиқлаш феъли. Исми замон - иш-ҳаракатнинг бажарилиш вақти. Исми макон - иш-ҳаракатнинг бажарилиш ўрни. Исми олат - иш-ҳаракат у билан бажариладиган асбоб. Исми тафзил - қиёсий (орттирма) сифат.
ضَرْبٌ - «урмоқ» масдаридан иштиқоқ қилинган сийғалар: ضَرَبَ - феъли мозий, маъноси - урди бир эркак. يَضْرِبُ - феъли музореъ, маъноси - уради (уряпти) бир эркак. ضارِبٌ - исми фоил, маъноси - урувчи бир эркак. مَضْرُوبٌ - исми мафъул, маъноси - урилувчи бир эркак. لَمْ يَضْرِبْ - феъли жаҳд, маъноси - урмади бир эркак. لا يَضْرِبُ - феъли нафий, маъноси - урмайди (урмаяпти) бир эркак. اِضْرِبْ - амри ҳозир (ломсиз), маъноси - ургин сен бир эркак. لِيَضْرِبْ - амри ғоиб (ломли), маъноси - урсин бир эркак. لا تَضْرِبْ - феъли наҳий, маъноси - урмагин сен бир эркак. مَضْرِبٌ - исми замон ва макон, маъноси - урадиган вақт ва жой. مِضْرابٌ - исми олат, маъноси - урадиган асбоб. اَضْرَبُ - исми тафзил, маъноси - урувчироқ бир эркак. |
| ◄◄◄Бошига қайтиш |
