Жума насихатлари

   

Зикруллох 
фазилати ва фойдалари

 


Ибнул Коййим ал-Жавзийя

Мутаржим Бобур Ахмад


 

Алхамдулиллах, вассолату вассаламу ала росулиллахи ва ала алихи ва сахбихи ва саллам
Сўнг…
   Аллох зикри биз учун катта мархамат ва улкан тортикдир. У билан неъматларга эришилади ва у билан бало даф килинади. У калблар куввати, кўзлар кувончи ва диллар суруридир. Хаётнинг рухи, кўнгиллар хаёти, тириклигидир. Бандаларнинг Унга мухтожлиги чексиз ва хеч бир мусулмон, кайси холатда бўлишидан катъий назар,  ундан  бехожат эмасдир.
Зикруллох шундай юкори маком ва олий ўринда бўлиб, хар бир мусулмон киши унинг фазилати, навлари ва фойдалари билан танишиб кўйиши манфаатлидир. Куйида биз алллома
  ибнул Коййим ал-Жавзийянинг «Ваабилис соййиб» (Мўл ёмгир) китобларидан мухтасар килинган зикрнинг баёни билан танишамиз. Рохимахуллох дейдилар:

Зикрнинг фазилати

Муоз ибн Жабал  розияллоху анху  ривоят киладилар: «Росулуллох саллоллоху алайхи ва саллам :«Амалларингизнинг яхшироги ва Хожаларингиз хузурида ёкимлироги ва даражаларингизни кўтарувчироги, сизлар учун тилла-кумуш инфок килишдан ва душманларингиз  билан рўбаро келиб, уларнинг бўйнига уришингиз ва улар сизларнинг бўйинларингизга уришидан  кўра хайрлироги хакида хабар берайми?» дедилар. «Ха, эй Росулуллох!» дейишди. Росулуллох: «Бу-Аллох азза ва жаллани зикр килишдир» дедилар. (Ахмад ривояти)

Абу Мусо ал-Ашъарий  розияллоху анху  ривоят киладилар: «Росулуллох саллоллоху алайхи ва саллам дедилар: «Роббисини зикр килувчи билан Роббисини зикр килмайдиган кимсанинг фарки худди ўлик билан тирик мисолидадир.» (Бухорий ривояти)
Абу Хурайра  розияллоху анху  ривоят киладилар: «Росулуллох саллоллоху алайхи ва саллам  дедилар: «Аллох табарока ва таоло айтади: «Мен бандамнинг гумонидаман, яъни бандам Мен хакимда кандай гумон килса шундайдирман. Агар у (доимо) Мени ёлгиз зикр килса, Мен хам уни ёлгиз зикр киламан, агар у Мени жамоат ичра зикр этса, Мен хам уни у зикр килган жамоатдан кўра улугрок жамоат ичра зикр киламан. У Менга бир карич якинлашса, Мен унга бир зироъ якинлашаман. Агар у Менга бир зироъ
  якинлашса, Мен унга бир баъ якинлашаман.  Бандам Мен томонга юриб келса, Мен унга югуриб келаман» (Бухорий ва Муслим ривоятлари)

Аллох таоло дейди: «Эй муминлар, Аллохни кўп зикр килинглар!» (Ахзоб 41)
Бошка оятда: «Аллохни кўп зикр килгувчи эркаклар ва (Аллохни кўп) зикр килгувчи аёллар-улар учун Аллох магфират ва улуг мукофот (яъни жаннат) тайёрлаб кўйгандир.» деб мархамат килади. (Ахзоб 35)
  Бу оятларда кўп зикр килишга бўлган амр бордир. Банда Алллохга канчалик мухтож бўлса, шунча кўп зикр килсин. Дархакикат, инсон Аллохдан кўз-очиб юмиш фурсатичалик хам бехожат бўлолмайди. Абу Дардо  розияллоху анху  деган эканлар: «Хар бир нарсанинг яркиратадиган жилоси бор. Калблар жилоси эса бу –Аллохни  зикр килишликдир»

Шубха йўкки, калб хам худди темир занглагани каби занглайди. Жилоси эса зикр биландир. У шунчалик яркиратадики, худди тиник кўзгу каби килиб кўяди. Агар зикрни тарк килса занглаб кетади. Калб ўзи икки нарса туфайли занглайди: Гафлат ва гунох. Жилоси хам иккитадир: Истигфор ва зикр.

Аллох таоло мархамат килади: «Биз калбини Бизни зикр этишдан гофил килиб кўйган, хавойи-нафсига эргашган ва килар иши исрофгарчилик бўлган кимсаларга итоат этманг!»  (Кахф 28) Агар банда бир инсонга эргашмокчи, ундан ўрнак олмокчи бўлса, карасин, ахли зикрданми ёки гофилларданми? Унга нафси-хавоси хокимми ёки илохий вахийми? Агар хавойи-нафс хоким бўлса, у гафлат ахли экан. Килар иши хам, оятда айтилаётганидек, исрофгарчиликдир. Унга эргашмасин, изидан юрмасин, чунки у халокатга етаклайди.
Зикрнинг турлари

Зикр икки турдир:

Биринчиси: Аллох таолонинг исмлари ва сифатларини зикр килиш ва Аллох табарока ва таолога  лойик бўлган мактовлар билан хамду сано айтиш, поклашлик, улуглашлик. Бу хам икки турлидир: Биринчиси, Зикр килувчи унга хамду сано айтиши. Бунинг афзали жамланма санолар айтишликдир. Масалан, «Махлукотларингни ададича Сенга хамду-санолар бўлсин» каби. Иккинчиси, Аллох таолонинг исми ва сифатлари хакида хабар беришлик билан. Масалан, «Аллох азза ва жалла бандаларининг ноласини эшитувчи зотдир» каби. Бу зикрларнинг афзали, Аллохга, У ўзига сано айтганидек, сано айтиш ёки пайгамбаримиз сано айтганларидек, тахриф, таътил, ташбеху тамсилларсиз   макташ, хамду-сано айтишликдир.
Бу нав хам уч турга бўлинади: 1.Хамд 2.Сано. 3.Улуглаш.

Аллохга хамд айтиш-унга мухаббат ва ризолик ила субханаху ва таолонинг мукаммал сифатларининг хабарини беришдир. Агар хамд айтувчи-мухамид такрор-такрор хамд айтса, буни сано дейилади. Агар мадху-сано Аллохнинг жалолат, азамат, кибриё ва моликлик сифатларни билан айтилса бу-улуглаш дейилади.   Аллох таоло бандалари учун бу уччала турни хам Фотиха сурасида жамлаб берди. Агар банда «Алхамдулиллах» деса, Аллох, «Бандам Менга хамд айтди» дейди. Агар «Аррохманир рохийм» деса, Аллох, «Бандам Менга сано айтди» дер экан. Качонки, «Маалики явмиддин» деса, Аллох «Бандам Мени улуглади» дер экан. (Абу Хурайрадан Муслим ривояти)

Иккинчи тур зикр эса: Буйруклари, кайтариклари ва хукмларини зикридир. Бу хам ўз ўрнида икки навдир: Аллохни зикр этиш, буюрган ва кайтарган нарсаларини хабарини бериш билан. Иккинчи нав эса, Унинг буйрукларни зикр этиш, У зотнинг итоатига чакиришлик билан ва маън этган нарсаларини зикр этиш, улардан четланишга чакириш билан. Агар зикрни шу турлари жамланиб килинадиган бўлса, у афзал зикрлардан бўлиб, улкан фойдалар хосил бўлади. Энди куйида, тўгри ният билан килинса, хосил бўладиган афзал зикрларнинг баёнидир.

Аллох субханаху ва таолонинг ато этмиш неъматларини, мархаматларини, эхсонларини ёд килиш, бандаларига берган яхшиликларини зикр килиш хам зикруллох  жумласидандир. Зикрнинг афзалидир, агар унда тил ва калб келишган холда жам бўлса. Лекин калб зикри алохида бўлса, у алохида бўлган тил зикридан яхширокдир. Чунки, калб зикри инсон дилида Аллохнинг маърифатини ўстиради, мухаббатни зиёдалаштиради. Хаёга етаклайди, Аллохдан кўркувни кўнгилга келтиради. Ўз-ўзини тафтиш килишга ундайди, ибодатлардаги камчиликларни маломат килади, маъсиятлару ёмонликлардан четланишга чакиради. Факат тил билан зикр килишлик эса буларни бирортасини хам юзага келтирмайди. Келтирган такдирда хам, у жуда заиф, кучсиз бўлади.
Зикр дуодан афзалдир

Зикр дуодан афзалдир. Чунки, зикр Аллохга гўзал исмларию олий сифатлари, неъматлари  ила хамду-сано айтишдир. Дуо эса, банда ўз хожатини сўрашидир. У каердаю бу каерда? Шунинг учун хам хадиси кудсийда келадики: «Кимники Менинг зикрим Мендан бирор нарса сўрашдан банд килиб кўйган бўлса, Мен унга сўровчиларга ато килганимдан кўра яхширок нарсаларни ато киламан.» 

Дуо ижобат бўлиши сабабларидан бири шуки, дуо килувчи дуосини хамду-сано билан, У зотни улуглашлик билан бошлаши, сўнгра хожатини сўрашидир. Пайгамбаримиз хам агар хамд ва сано мукаддам килинса, дуо ижобат килиниши хакида хабар берганлар. Демак зикр дуони мустажоб килади. Мана бу хам хамд ва зикрнинг фойдаларидан биридир.
Куръон тиловати зикрдан афзалдир

Куръон тиловати зикрдан афзалдир. Зикр эса дуодан афзалдир. Лекин булар, хар бирига алохида-алохида каралсагина шундайдир. Афзал килинганни фазилатлидан устун кўйилмайди. Масалан рукуъ ва сажда тасбехини олайлик. Бу икки ўринда тасбех айтиш Куръон кироат килишдан афзалдир. Кироат килиш бу ўринда кайтарилган ёки карохият даражасидадир. Шунингдек намозда салом берилгандан сўнг, «Субханаллох», «Алхамдулиллах», «Аллоху акбар» каби зикрларни айтишлик, бу ўринда тиловат билан машгул бўлишдан кўра авлорокдир.  Ёки муаззинга ижобатни хам мисол килса бўлади.

 Демак махсус ўринлардаги зикрлар Куръон кироат килишдан устундир. Алохида кироат килиш бўлса, алохида зикр килишдан шак-шубхасиз, устундир.  Бу  ерда бахс бандага зикр ва дуо килиш, кироат килишдан фойдали деган маънода бўлмади. Балки, баъзи ўринларда инсон Аллохни ёд этиб зикр килса, гунохлари, камчиликлари хакида тафаккур килади, эслайди, тавбага бўйни эгилади, ёмонлигидан хавфсираётган инс ва жин шайтонларидан химояланиш учун дуо ва зикрларни ўкийди. Демак бу ерда унинг дуо билан машгул бўлиши бошка амаллардан манфаатлирокдир. Намоз кироат, зикр ва дуодан иборат экан, у бандаликни жамики бўлимларини тўла кўринишда ўзида жамлаган  ибодатдир. У якка-якка килинган кироат, зикр ва дуоларнинг барча кўринишидан афзалдир. Чунки бу, барча аъзоларнинг убудиййатини, яъни кулчилигини  зохир бўлишидир. 
Зикрнинг фойдаларидан


*Зикр Шайтонни кувади, ожиз килади.
*Рахмонни розилигига элтади.
*Калбдан гам ва кайгуни кетказади.
*Калбга шодлик ва сурур бахш этади.
*Калб ва бадан кувватини зиёда килади.
*Юз ва калбни нурли килади.
*Ризкни таъмин этади.
*Зикр этувчига махобат, халоват ва жило беради.
*Исломнинг рухи бўлмиш мухаббатни инсон калбига жо килади.
*У мурокаба (Аллохнинг кўриб турганини хис этиш) ни инсонга бериб, уни эхсон эшигига киритади.
*Инобатни ато этади. Бу-Аллох таолога кайтиш демакдир.
*Аллохга якинлашувга етаклайди.
*Маърифат (Аллохни таниш) эшикларидан улкан бир эшик очади.
*У инсон калбига Роббисидан бўлган кўркув-хайбатни солади.
*Аллохни зикр этиш, У зот хам уни зикр этишига сабаб бўлади: «Бас, Мени эслангиз, Мен хам сизларни эслайман»
  (Бакара 152).
*Калбга хаёт багишлайди.
*Зикр-калб ва рухнинг кувватидир.
*Калбдан зангни кетказиб, унга жило беради.
*Зикр-хатоларни ўчиради ва кетказади, у улкан хасанотлардан бўлиб, албатта яхшиликлар ёмонликларни кетказгувчидир.
*Хотиржам кунларида Роббисини зикр этган бандани, Роббиси огир кунларда колганда эслайди.
*Зикр- Аллохнинг азобидан кутулиш, нажотдир.
*Аллохни зикр килиш-тилни гийбат, чакимчилик, ёлгончилик, фахш, нохак сўзларни гапириш каби гунохлардан машгул килиб кўяди.
*Албатта зикр мажлислари-малоикалар мажлисларидир, бехуда гаплар, лагв мажлислари эса шайтонлар мажлисларидир.
*Зикр билан машгул бўлиш, зокирга Аллох таолонинг сўровчилардан кўра яхширок неъматларни ато килишига сабабдир.
  
*У ибодатларнинг енгилроги ва афзалрогидандир.
*У зикр килувчи инсон учун дунёда нур, кабрда нур, Сиротда олдида ва ўнг тарафида юрувчи нурдир.
*Зикр калбни уйкудан тургизади, мудрокдан уйготади.
*Зикр-кул озод килиш, садака бериш, килич чопиш каби амаллар билан савоби тенглашади.
*Аллох наздидаги иззатли халклар бўлмиш муттакийлар-Аллох зикридан тили куримаган, яъни доимо Аллохнинг ёди ила яшаган инсонлардир.
*Калбнинг каттиклиги факат зикр билан кетади.
*Зикр-калбнинг шифосидир, гафлат эса касалидир.
*Кимки дунёдаёк жаннат богларида яшамокни истаса, зикр мажлисларини ватан тутсин, чунки улар жаннат богларидир.(Бу хакда сахих хадис ворид бўлган).
*Зикр калбдан турли кўркувларни кетказиб уни тинчлантиради.
*Зикр банда билан жаханнам ўртасига девор, тўсик бўлади.
*Аллохни зикр килиш, кийинни осон, огирни енгил килади.
*Малоикалар, худди, тавба килувчининг хаккига истигфор сўраганлари каби зикр килувчининг
  хаккига хам истигфор сўрайдилар. 

*Аллохни кўп зикр килиш инсонни нифокдан саклайди.
*Зикр-солих амаллар ичида ўхшаши йўк лаззатдир.
*Йўлда, уйда ва хар ерларда зикрда давомий бўлиш, банда учун киёмат кунидаги гувохликни зиёда килади. Албатта, ер хам киёмат куни зокирни фойдасига гувохлик беради.
Сўнг сўз

Мехрибон Аллох барчамизни Ўзини зикр килувчи зокирлардан килсин ва то Ўзи билан учрашгунимизча Исломда собит килсин. Агар ушбу рисолани ўкиб манфаат топсанглар, сизларни Аллох учун яхши кўрувчи ва дуоларингизга мухтож таржимон биродарингизни дуо килишни ёддан чикармайсиз деб умид киламан. Зикр килувчиларнинг саййиди, такводорлар имоми пайгамбаримиз Мухаммадга, у кишининг оилалари, сахобалари ва  у зотга киёматгача яхшилик билан эргашган муминларга саловотлар ва саломлар бўлсин.

Ассалому алайкум ва рохматуллохи ва барокатух.