Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Муаллиф: Шайх Абдуррахмон Ойид

Мутаржим: Абу Жаъфар ал-Бухорий

Маглубият сабаблари


«Аллохнинг неъматларини санамокчи бўлсангизлар, хисобига ета олмайсизлар».

Хидоят ва Аллохнинг динида собиткадамлик билан туриш, Аллох таъолонинг буюк неъматларидандир. Хусусан, хидоят неъмати Аллох таъолога шукроналар ва хамдлар айтишимизни такозо килади. Бу неъматга эга бўлган шахслар Аллох таъолога якин киладиган бошка неъматлар билан фойдаланиши мумкин. Агар бу неъмат бўлмаса, бошка неъматлар инсонлар бошига бало бўлади. Шунинг учун хам ушбу неъматнинг фазлини билиш учун, биз, уни йўкотадиган сабабларни ўрганишимиз керак. Токи бу сабаблардан сакланайлик ва бу буюк неъматни асраб колайлик. Бу неъматнинг йўколишига олиб борадиган сабаблар, Аллох сакласин, бандани охир-окибат ортга чекинишга олиб боради. Бу сабаблар:

Биринчи:  шариатга катъий риоя килаётган ёшларга каноат ва рагбат билан эмас, балки, муайян сабаблар илинжидагина эргашиш.

Масалан: уларга улар билан хотиржам бўлгани учун, улар билан хеч ким маломат кила олмайдиган сафарларга отланиш. Чунки у яхши ўртоклар билан бирга! Бирок, у Аллох таъоло ва расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам кўрсатган йўлга риоя килмайди. У улар билан муайян шахсга «ошик» бўлгани ва дўстлари олдида шу шахс ва уни рози килиш учунгина бирга бўлади.

У уларга хаётида содир бўлган бирор кишининг вафоти ёки ўлим лахзаларида хозир бўлиши каби бир ходиса сабабли кўшилган ва бу ходиса муваккат таъсирга эга бўлиб, ўзининг аввалги холатидан кайтган бўлиши мумкин.

Иккинчи: Хар бир киши ўзини ўзи тарбия килишга эътибор бермаслиги.

У Куръон кироат килмайди, намозларни ўз вактида адо этмайди, кечалари тахажжуд ва кундузлари рўза тутиш каби нафл ибодатлар билан шугулланмайди. У шариатга катъий риоя килган ёшлар билан бирга юрса-да, лекин, нафсини тарбия килмаган хамда факат ташки кўринишини тузатишгагина ахамият берган. Ва бу кўриниш «Пуч итоат» деб аталади. Чунки бу йигит шаклинигина ўзгартишга диккат килган ва аслида ортга чекингандир. Зеро, ички дунёда чекиниш пайдо бўлса, ташки киёфада чекинишнинг содир бўлиши кулайдир. Кўпинча, ташки кўринишлардаги чекиниш, ички кўринишдаги чекинишлардан сўнггина пайдо бўлади. Бу – кутилмаган лахзаларда одамларнинг энг фаоли ва ибодатларга тиришкоги деб тушунган бир инсоннинг ташки кўринишидан бирон бир фойда колмаганини билишингиздаги сирдир.Чунки, ички чекиниш ташки кўринишга сизиб ўтгандир.

Учинчи: Сохта камолот.

Йигит шариатга риоя кила бошлагани лахзаларда ўзини камолотга етишган эканини хаёллантирадиган мактовлар эшитади ва бу уни ўзини шундай саклаб колиш ва яхши амалларда давом этишдан гафлатда кўяди-да, ундаги интилишлар сўна бошлайди ва Аллох сакласин, унда чекинишлар пайдо бўлади.

Тўртинчи: шариатга риоя кила бошлаган шахснинг соглом тушунчага эга бўлмаслиги.

Масалан: Йигит бир хадисга катъий риоя килиши билан, ўзини хато килмайдиган фаришталар билан бирга деб хисоблайди. Холбуки, у билан бирга бўлганлар хато ва камчиликлари бўлган, гохо оз ва гохо кўп янглишликларни киладиган (уларнинг килаётган яхшиликлари хатоларидан кўпрок деб ўйласак-да) бошка инсонлар каби инсондирлар.

Агар ёш йигит юкоридаги нотўгри фикр ва тасаввурлар билан жамоат ичига кирса, бирдан улардан хатолар содир бўлганини кўради-да, унинг хаётида жиддий ва салбий ўзгаришлар содир бўлиб, у яна бир бор ортга чекинади. 

Бешинчи: Мураббийларнинг хато тарбиялари.

Мураббийлар - Куръон ёдлаш хужралари ва бошка шу каби ёшларни шариатга риоя килишга ўргатаётган дарсхоналарга етакчилик килаётган шахслардир.

Тарбиядаги хатоларнинг бир неча тарафлари бор. Шулардан:

Ўкувчининг рухий тарафига эътибор бермаслик, унинг иймони ва Аллох таъолога богланишини кучайтиришга диккатни каратмаслик. Шунинг учун хам баъзи мураббийларнинг ўкувчи билан доимо хазиллашганини, унга таскин бериш учун бефойда нарсалар, латифалар ва аскиялар ёзилган тасмаларни олиб келганини кўрамиз. Бу эса ўкувчининг шу нарсалар билан тарбияланиши ва иймоний виждоний тарафларини тарбияланмаслигига олиб келади;

Ўкувчининг илмий тарафларига риоя килмаслик. Бу – унга таълим беришга кизикмаслик, илм ва олимларни севишга кизиктирмаслик биландир. Зотан, илм майдонига изланиш ва ўрганиш билан кириш, Аллох динида сабот билан колиш хамда чекинишдан узок бўлиш учун катта василалардан биридир;

Ўкувчининг ахлокий тарафларини риоя килмаслик. Бу – янги ўкувчининг ахлокини тарбиялаш ва яхшилаш учун тиришмаслик сабабли бўлади-да, ўкувчи ёмон хулк сохиби бўлади. Натижада, бу холат ўкувчини чекинишга олиб боради;

Шариатга риоя кила бошлаган шахс билан боскичларни табиий шаклда босиб ўтмаслик. Масалан: гохо унга каттиккўллик билан муомала килинади-да, у мураббийдан нафратлана бошлайди. Гохо эса унга сустлик ва жиддий бўлмаган муомала килинади-да. Бу хам уни чекинишга олиб боради;

Олтинчи: Ёмон ишларнинг ёмонлигини ёшларга тушунтирмаслик.

Ёмонликни ўрганиш, «Ёмонликни килиш учун эмас, ундан сакланиш учун ўргандим» ёки «Ёмонликни яхшиликдан ажрата олмаган одам, ёмон ишларни килади»,- деб айтилганидек, ёмонликдан сакланиш учун воситадир.

Хузайфа разияллоху анху: «Одамлар расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан яхшиликлар хакида сўрашар, мен эса килиб кўймаслик учун ёмонликлар хакида сўрар эдим»,- деди. Шубхасиз, «Чекиниш сабаблари» хакидаги ушбу мавзумиз хам сизга сакланишни кўндаланг килмокда. Зотан, сакланиш даво излашдан кўра яхширокдир.

Еттинчи: Ўтмишда бўлиб ўтган ходисаларга богланиб колиш.

Маслан: Ўтмишда килган гунохларни эслаш ва уларни эслаш билан лаззат олиш, ёки кадимги суратлар, фильмлар, тасмалар ва бошка ўтмишни эслатадиган нарсалар. Ўтмишни яхши эслатадиган энг яхши восита – эски, шариатга риоя кила бошлашдан аввалги дўстдир. Бу дўст – диндан ортга чекинишга олиб борадиган энг хатарли воситадир. Бунинг бир неча сабаблари бор. Шулардан:

У шундай тилда гапирадики, талаб килмасангиз-да, сизга таъсир кила олади. Масалан, ойнома сахифаларини очмагунингизча сизга бирон нарса бера олмайди. Дўст эса, сизга гапириб таъсир бера оладиган шахсдир.

Уни сиз душман деб хисоблай олмайсиз. Шунинг учун хам ундан эхтиёт бўлмайсиз. «ўтмишдаги дўст – душман хисобланмас».

У – ўтмишнинг калитидир. У гохо ўтмишда килган ишларини, гарчи мубох бўлса-да, тилга олади ва хотираларни эсга олиш учун туйгуларни жунбушга келтиради.

У – шахснинг хохишларига мосдир. Шунинг учун хам бир инсонда учта душман жам бўлди: Шайтон, хохиш (нафс-хаво) ва мана шу дўст.

У – сиз билан кўп кўришади ва ўзига етакчи килиб олади. Бу хам динда ортга чекинишга олиб боради.

У ўзига жалб киладиган даражада сиз билан самимий ва мулойим бўлиши мумкин.

Ўтмишдаги дўст сифатланган бу олтита холат, уни ўтмиш хотиралари хакида сиз саклаб колган энг хатарли нарсаларни эслатиши мумкин.

Саккизинчи: Солих йигитлардан четда юриш.

Аллох таъоло деди: «Эртаю кеч Аллохнинг юзини хохлаб роббиларига дуо килаётган кишилар билан сабр кил! Дунё хаётининг зийнатларини хохлаб улардан кўзингни олма!».

Солих кишилардан узок бўлиш сизни танхоликка мубтало килади. Танхоликда эса узок бир хил холатда кола олмайсиз. Балки, ўзингиз учун ёмонликни максад килган ёмон ниятли дўстлар излаб коласиз.

Тўккизинчи: Диний шахсиятни кўрсатмаслик.

Хусусан, кўриниш шариатга риоя килганингизга далолат килмаса, шариатга риоя килмаганлардан ажралиб турмасангиз ва диний шахсиятингиз намоён бўлмаса, инсонлар ичидаги шайтонларнинг васвасаларига мубтало бўласиз. Бу эса уларни сизга карши журъатлантиради, олдингизда гунох ишларни хотирлаш ва сизни кизиктиришга олиб боради. Аммо диний шахсиятингиз очик намоён бўлса, уларни ёмон йўллардан кайтариб ва яхшиликларга даъват эта оласиз. Куръонни ўкиб, Аллохни зикр кила оласиз... Бу, энг ози билан уларни хузурингизда гунох ишларни килиш бир ёкда турсин, уни тилга олишга хам журъат кила олмайдиган килиб кўяди.

Ўнинчи: Мубох нарсаларга ўта берилиш.

Бу – шахсни шариатга кўр-кўрона риоя килишга, бу ўз навбатида диний ишларда ортга чекинишга олиб боради.

Ўн биринчи: муайян коидаларга богланмай, бир нарсага хаддан ортик берилиш.

Муайян муддат учун бўлган хаяжон ва кўзгалиш, зудлик билан сўнади. Бу – хурмо пўстлоги толаларининг ёнган оловига ўхшайди-ки, тезлик билан сўнади. Бу хаяжонли инсон диний ишларда зудлик билан ортга чекинади-да, барча нарсанинг тез хосил бўлишини хохлайди. У барча нарсанинг зудлик билан амалга ошишини хохлагани учун гохида гулув, гохо нуксонли ишларни килади. Чунки, у кийналади, чарчайди ва безади-да, диний ишларда ортга чекинади.

Ўн иккинчи: Аллох таъолодан бошкалардан кўркиш.

Масалан, камокка тушиш, ёки халкдан ажралиб колиш. Аллох таъоло деди: «Одамлар ичида «Аллохга иймон келтирдик!» деган, бирок, Аллох йўлида озор чекса, одамларнинг фитналарини Аллохнинг азоби каби кўрадиган  кимсалар бор».

Ўн учунчи: Локайдлик.

Енгил нарсаларни севиш ва локайдлик, инсонни хеч нарса эришилмас ва фойдали эмаслигини тушунишга олиб боради. Локайд бўлгани учун хам, уни хеч бир нарса диний ишларда ортга чекинишдан тўса олмайди.

Ўн тўртинчи: Калбдаги хасталик ва офат.

Бу хасталик ва офат инсон нафсининг ёмонликлари билан курашмагани учун хам, кучаяди. Натижада, инсонни тўгри йўлдан бошка йўлга буради.

Масалан: Калбида кибр, ёки гурур, ёки рахбарликни севиш ва бошка туйгулар бир замонлар ўрнашган бўлиб, инсон улар билан вактида курашмаган ва уни тўгри йўлдан буриб ташлаган. Аллох таъолодан офиятни сўраймиз.

Ўн бешинчи: Эшитган мавъизаларга амал килмаслик.

Даъват ўтиришларидаги дарслар ва мавъизаларни тинглайди, бирок, уларга амал килмайди. Агар амал килса эди, Аллох таъоло унга матонатни зиёда килар эди. Аллох таъоло деди: «ўзларига килинган ваъзларга амал килсалар эди, улар учун хайрли ва саботлаштирувчи бўлар эди».

Собиткадам бўлиш ва диний ишларни килишда чекинишга сабаб бўлмайдиган нарсага ёрдамчи бўлган воситалардан бири, Куръон ва суннатга мувофик тарзда килинган мавъизаларга амал килишдир.

Аллохнинг хамди билан бу рисола нихоясига етди.

 

   ЮкоригаÎ