Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Истихора дуоси

(Истихора – яхшиликни  талаб килиш)

 

Бисмиллахир рохманир рохийм

Барча оламлар парвардигори, хамма нарса Ўз кўлида, хамма нарсага кодир, кайси ишнинг окибати хайрли, кайсиники хайрсиз хаммасидан хабардор, яхшиликни сўровчига яхшилик ато этгувчи Аллоху Таъолога беадад хамду-санолар, яхшилик йўлларига етакловчи, хайрсиз йўллардан огохлантиргувчи, уматларига мехрибон пайгамбаримиз хазрати Мухаммадга, ахли байтларига ва у зотдан яхшилик йўлларини таълим олиб, кейингиларга таълим берган сахобалар ва тобеинларга хамда уларга яхшилик билан эргашган – киёмат кунига кадар келгувчи – барча мўъминларга дуруду-саловотлар бўлсин!

Абдур-раззок ал-Бадр айтади:

Бу ўринда, ″Истихора″ дуоси хакида сўз боради. Мусулмон одам окибати–келажаги кандай бўлишини билмаган бир ишга касд килган пайтда, ушбу дуони ўкимоги керак (яъни, ана ўша ишга кадам кўйишдан аввал ″Истихора″ дуосини ўкимоги суннатдир).

Сахих ал-Бухорийда Жобир ибн Абдуллох разияллоху анхумодан ривоят килинади.

Жобир айтадилар: «Росулуллох соллаллоху алайхи ва саллам бизларга Куръондан сура таълим берганлари каби, барча ишларда ″Истихора″ килмокни таълим бериб айтар эдилар: ″Качонки, сизлардан бирингиз бир ишни (килмокликни) касд килса, фарз номоздан бошка (алохида) икки ракат намоз ўкисин, кейин айтсин: ″Эй, Аллохим албатта мен Сенинг илминг билан, Сенинг Ўзингдан яхшилик талаб киламан ва Сенинг кудратинг билан Сенинг Ўзингдан кудрат талаб киламан ва Сендан буюк фазлингдан сўрайман, Сен албатта Кодир Зотсан, мен кодир эмасман ва Сен биласан, мен эса билмайман ва Сен гайб(иш)ларни жуда яхши билгувчи Зотсан. Эй, Аллохим агар билсанки, албатта  мана шу иш (шу ўринда хожатини номи билан айтади (яъни, кандай хожати бўлса, уйланишми, сафарми ва хоказо... шуни баён килади) менинг учун динимда, маишатимда (хаётимда) ва ишимнинг окибатида (охирида) — ёки айтсаки: ишимнинг хозири ва келажагида — хайрли бўладиган бўлса, уни менга такдир айлаб, муяссар килгин сўнгра у нарсада менга баракот ато эт. Агар билсангки, албатта бу иш менинг учун динимда, маишатимда (хаётимда) ва ишимнинг окибатида (охирида) — ёки айтсаки: ишимнинг хозири ва келажагида — ёмон (хайрсиз) бўладиган бўлса, у ишни мендан ва мени у ишдан (четга) бургин – йироклаштиргин, каерда бўлса хам, менга яхшиликни такдир айла сўнгра мени ўшанга рози килгин (яъни, рози бўлмогимни насиб айлагин)» (Бухорий: 1162 ва 7390 – хадисларга каранг)

Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам, бир ишга кадам кўйиб, унинг окибати хайрли ё хайрсиз, фойдали ё зарарли эканлигини билмай, тараддудланиб колган мусулмон кишини ушбу муборак, буюк дуога иршод этдилар (яъни, далолат килдилар). Бу муборак дуо, Ислом уммати учун жохилият ахилларидан бир киши, уйланиш, сафар килиш, олди-сотти ва шу каби ишларга хожати тушганида, амал киладиган куш учириб фол очиш, азломлар (камон ўклари) билан кисмат талаб килиш каби амаллар ўрнига эваздир. (Яъни, Ислом бу каби хурофий ишлардан ман килиб, ўрнига ушбу муборак дуони жорий этди). Улар бу (хурофий)амаллар билан ўзларига таксим этилган, гайбдаги нарсаларни билишликни талаб килишар эди. Жохилият ахилларининг бу килиб келган амаллари гумрохлик ва акилсизликдир. Аммо Ислом умматини эса, Аллох Таъоло яхши ишларга ва яхшилик калитларига ва икки дунё саодатига олиб боргувчи йўлларга хидоят этиб кўйди. Ислом умматига хидоят тарикасида это этилган ушбу буюк дуо хам, ана ўша, сизларга баён килганимиз –  хидоятлар жумласидандир.

Ибн ал-Каййим рахимахуллох айтади: «Аллох Таъоло уларга (мўъминларга) мунажжимдан хабар сўраш, толеи (юлдузи баланд, паст экани)ни ахтариш ва шу каби хурофотлар ўрнига, тавхидни, У Зотнинг Ўзига мухтожликни, убудийят (хакикий бандалик)ни, таваккулни ва сўрашликда хар бир яхшилик кўлида бўлган, бандасига яхшилик(эшик)ларини очиб кўйса, ўзга биров ёпа олмайдиган, агар ёпиб кўйса, ўзга биров оча олмайдиган Буюк Зотнинг ўзидангина сўрашни ўзида мужассам этган ушбу дуони эваз килиб берди. (Яъни, жохилият хурофотларидан ман этганлиги эвазига ушбу муборак дуони ато этди). Ушбу дуо Аллох Таъоло томонидан яхшиликлар берилган, тавфик ва саодат ахилларининг саодатли, баракотли,  баланд ва нурли толесидир. Аллох Таъолодан ўзгани Аллох билан биргаликда илох (маъбуд) килиб олган – ″бу килмишларининг окибатини якинда биладир″ –  ширк, бадбахтлик ва омадсизлик ахилларининг паст ва нурсиз толелари эмас!

Ушбу дуо Аллох Субханахунинг борлигини, бекиёс илм, чексиз кудрат, ирода ва шу каби комил сифат сохиби эканини, У Буюк Зотни парвардигор деб икрор этишликни, барча ишларни Унга топшириб, Ундан ёрдам сўраб, Унинг Ўзига таваккал килишликни, ўзининг заифлигини тан олиб, куч-кудрат факатгина У Зот томонидан ато этилишига катъий ишонишни, банда ўзига нима нарсалар фойдали эканини билмаслиги ва уларни ўзига жалб этишдан ожизлигини эътироф этишлигини ва албатта бу нарасаларнинг барчаси Аллох Таъолонинг кўлида эканлигига иймон келтиришни ўзида мужассам этади...» ва сўзининг охирида Ибн ал-Каййим айтади: ″Максад шуки, албатта ″Истихора″ Аллохга таваккал килиб, Унга ўзни топширишдир. У Зотнинг бандасига яхшиликни ихтиёр этиши, илми ва кудрати билан У Зотнинг Ўзидангина кисмат талаб килишдир. Яна, у (яъни, ушбу дуо) банда У Зотни роббим деб, рози бўлишининг талабларидандирки, бу даражага етиб бормаган одам иймоннинг лаззатини татий олмайди. Банда буларнинг барчасидан кейин такдирга тан берса, мана шу унинг бахт-саодатининг аломатидир″. (Ибн ал-Каййимнинг ″Зодулмаъод″ китобидан)

Роббисининг хамма нарсани ихота килиб олгувчи илми билан, У Зотнинг Ўзидан яхшилик талаб килган, хамма нарса устидаги Унинг Комил Кудрати билан кудрат талаб килган ва У Буюк Зот Субханахунинг Буюк Фазлидан умид килиб, сўраган киши асло пушаймон бўлмагай.

Жобир разияллоху анхунинг «Росулуллох соллаллоху алайхи ва саллам бизларга, барча ишларда ″истихора″ килмогимизни, худди куръон сураларини таълим берганларидек таълим берардилар», деган сўзларида: ″Набий соллаллоху алайхи ва саллам ушбу дуога каттик ахамият берганларига, унга риоя килиб, каттик эътибор каратганларига далолат бор″.

У зот разияллоху анхунинг «Бизларга, сизлардан бирингиз бир ишни касд килса», деган сўзлари эса: ″Яъни, сафарга чикмок, уйланмок ва шунинг каби ишларнинг окибати кандай бўлишини билмаса, деганидир. Аммо фарз амалларни бажаришда, харом килинган амалларни тарк этишда ″истихора″ килинмайди″. (Масалан: Закот вожиб бўлган киши закот беришдан аввал ″истихора″ килмайди, шунингдек, арок ичмасликка буйрилган шахс, аввал истихора килайин кейин... демайди).

«Фарздан бошка икки ракат номоз ўкисин» деган сўзлари: Яъни, аслида фарз этилган номозлардан бошка, икки ракат номоз ўкисин, зеро у ўкиган икки ракат номози яхшилик эшикларини очгувчи калит, талабларини кабул этилиши ва максадларини рўёбга чикарилиши учун асасий омилдир.

Бирон бир хадисда мана шу номоз – ″истихора″ учун ўкилган номозда, кироат килиниши учун, Куръондан муайян бир оят ёки сурани таъйин этилган эмас. Шунинг учун ″истихора″ килувчи киши, Куръондан муайян бир ўринни ўкишлик лозим деб билмай, Аллох муваффак килганича билган еридан ўкишлиги мумкин.

«Кейин айтсин» деган сўзларининг зохири шуни кўрсатадики, дуони номозни тамомлагандан кейин яъни, салом бергандан кейин ўкилиши керак. Аммо саломдан аввал яъни, намоз охирида айтиладиган дуолар сўнгида ўкиш жоизлигининг эхтимоли хам йўк эмас. Бирок салом бериб, намоздан чикиб, ўкиганлиги афзалрокдир. Кўл кўтариб дуо килиш ижобат сабабларидан бўлгани учун, икки кўлини кўтарган холда дуо килишлиги янада яхширокдир.

″Истихора″ дуосини ёд билмаган киши, уни китобдан караб ўкишлиги хам мумкин. Аммо, дуо килаётган чогида калбини хозирламоги, Аллох Таъолога ёлбормоги, дуони сидки дилдан килмоги ва бу муборак дуонинг маъноларини тааммул килмоги лозим бўлади. Дуони ёд билмаган, китоби хам бўлмаган киши эса, ″Истихора″ килмоклиги зарур бўлиб колса, икки ракат намоз ўкиб, яхшилик талаби маъносидаги дуолардан муяссар бўлганича (яъни, билганича) дуо килса хам, жоиз бўлаверади.

«Эй, Аллохим албатта мен, Сенинг илминг билан, Сенинг Ўзингдан яхшилик талаб киламан» деган сўзлари: Яъни, Эй, Аллохим мен Сендан менинг учун, хамма нарсани – бўлган, бўлажак ва хали бўлмагану агар бўлса кандай шаклда бўлишини–ихота килиб олган илминг билан ишларимдан энг хайрлигини, энг тўгрисини ихтиёр этишингни сўрайман.

«Сенинг Ўзингдан буюк фазлингдан (ато этишингни) сўрайман» деган сўзлари: Эй, Аллохим Сен мени Ўз фазлинг билан икром этиб (ёрлакаб), неъматларинг билан, менга миннат этмогингни сўрайман. Сенинг ёлгиз Ўзинг, инъом этувчи, фазлу-карам сохиби, шериксиз, Ягона, Маъбуди бархаксан!

«Сен албатта Кодирсан ва мен кодир эмасман, Сен биласан ва мен билмайман ва Сен Ўзинг гайб(иш)ларни жуда яхши билгувчи Зотсан» деган сўзларида, Аллох Таъолонинг хамма нарсага кодир эканлигига, Еру, осмондаги бирор нарса Унинг илмидан четда колмаслигига иймон келтириш ва банданинг заифлиги – ожизлиги ва ўзининг валий – хожаси бўлмиш Аллохга мухтож эканлигини эътироф этишлик мавжуддир.

«Эй, Аллохим агар билсангки, албатта мана шу иш...» деган сўзларидаги ″иш″дан максад кадам кўймокчи бўлган ишидир. Шунинг учун у килмокчи бўлган ишни айни ўзининг номини – уйланишми, олди-соттидими, сафарми ва хоказо, нима иш килмокчи бўлган бўлса, ўша ишни номи билан зикр килади.

«Агар билсангки» деган сўзлари банда ўз ишларининг окибати кандай эканлигини билмаслигига, Аллох Субханахунинг илми эса, хамма нарсани ихота килиб олувчи эканлигига далолат килади.

«Менинг учун динимда, маишатимда (хаётимда) ва ишларимнинг окибатида яхши бўлган...» деган сўзлари: Энг аввал динни зикр килдилар зеро, дин соглом бўлса, хамиша яхшилик мавжуддир, агар динга халал етгудек бўлса, ундан сўнг яхшиликдан умид йўкдир.

«Ёки, ишимнинг хозири ва келажагида» деган сўзлари: Хадис ривоят килувчининг шакка тушиб колиши, яъни шу ўринда кайси лафзни ишлатганларини аник билмай колганлигидир (бу эса сахобаларнинг хадис ривоят килишликда кай даражада омонатдор эканликларига далолат килади). Ушбу икки лафз хам юкоридаги маънони ифодалайди.

«Уни менга такдир кил, уни менга енгил кил» деган сўзлари: Яъни, шу ишни менга такдир айлаб, муяссар кил.

«Сўнгра, унда мен учун баракот ато эт» деган сўзларида уни (у ишни) мен учун бардавом айлаб, зиёда килгин дейилган маъно бор, чунки, баракот неъматнинг давомли туришини ва униб-ўсишини ўз ичига олади.

«Агар билсангки, бу иш менинг учун ёмон...» деган сўзлари ва дуонинг охиригача бўлган жумлалардан, бу ишдан унинг кўнглини четга буриб кўйишликни, у билан бу ишнинг ўртасини узоклаштиришини ва бу иш вужудга келишлиги ёки келмаслигида нимани кисмат этилган бўлса, ана ўша нарсага рози бўлишликни насиб этмокни Аллохнинг Ўзидан тиламок кераклиги тушунилади.

Яхшилик Аллох Субханаху ихтиёр этган нарсада, тавфик хам, У Зотнинг кўлидадир. У Буюк Зот Ўзигина тўгри йўлга етакловчидир.

(Таржимон томонидан икки калима: Бизнинг юртларда ″Истихора″ хакида суннатда келмаган бир тушунча бор:  «Ухлашдан аввал икки ракат намоз ўкиб, ″Истихора″ дуосини ўкигандан сўнг ухласин, килмокчи бўлган иши хайрлими ёки хайрсизми тушида аён бўлади, шу тушига караб амал килади» дейилади. Бу нотўгри тушунчадир. Чунки, ″Истихора″ кандай суратда бўлишини баён килинган сахих хадисда, туш хакида хеч кандай гап келган эмас. Суннатда баён килинмаган, асли йўк нарсага амал килинмайди).

Абдурраззок ибн Абдулмухсин ал-Бадрнинг ″Фикхул-адияти вал-азкор″ китобидан олиб, эркин услубда таржима килинди.

Абдулхафиз Сирож таржимаси

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ