Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Ислом буюрган хукуклар силсиласи

Фарзандларнинг хукуклари

 

Аллохга хамду санолар пайгамбаримизга дуруду салавотлар бўлсин.

Биз бугунги сухбатимизда фарзандларнинг хухуклари хакида сўз юритмокчимиз. Фарзандлар Аллох таоло бандаларига ато этган энг улуг неъматлардан хисобланади. Агар ота-она фарзандларнинг хак-хукукларига тўла риоя килиб уларни чиройли тарбия килишсагина фарзандлар хакикий неъмат бўлади. Куръон карим ва пайгамбар суннати фарзандларни тарбия килишнинг энг яхши йўлларини баён килиб берган. 

Фарзандлар Аллохнинг неъматларидан ва бу неъмат талабида кўл очиб «бизга шу неъматингдан ато этгин» дея Аллохга дуо билан илтижо килинади. Мана каранг Аллох таоло пайгамбарларидан бирининг илтижосини куръонда зикр килади: «Парвардигоро, Ўз хузурингдан менга яхши зурриёт ато эт, албатта сен дуоларни кабул килгувчи Зотсан»  (Оли Имрор: 38).

Аллох таоло Ўзининг яхши бандалари хакида шундай дейди: «Улар: «Парвардигоро, бизларга жуфтларимиздан ва зурриётларимиздан шод-хуррамлик ато этгин ва бизларни такводорларга пешво килгин» дейдиган кишилардир» (Фуркон:74).

Агар ота-она фарзандларнинг хак-хукукларига Аллох таоло рози бўладиган кўринишда тўла риоя килиб, уларга чиройли тарбия берсаларгина фарзандлар шод-хуррамлик ва хотиржамликни келтирадилар.

Уламолар фарзандларнинг хукукларини икки кисмга бўлганлар:

Биринчи кисм: фарзанд вужудга келишидан аввалги холат.

Иккинчи кисм: фарзанд вужудга келгандан кейинги холат.

Фарзанд вужудга келишидан аввалги ота-онанинг бурчларидан: Ота ўзининг бўлгуси фарзандларига солиха, диёнатли ва уларнинг хукукларига риоя киладиган омонатдор онани танлаши лозим. Шунингдек она хам ўзининг фарзандларига   уларнинг таълим тарбияси ва яхши инсонлар бўлиб вояга етишларига ахамият киладиган, солих, диндор отанинг танлашлигидир.

Фарзанд вужудга келишидан аввалги ота-онанинг бурчларидан: Эр аёлига жинсий якинлик килаётганида «Бисмиллах, Аллохумма жаннибнаш-шайтон ва жаннибиш-шайтона мо розактана» дейишлиги. Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам агар шу дуо килинадиган бўлса ва шу кечада уларнинг ўртасида фарзанд вужудга келадиган бўлса шайтон унга зарар килмайди деганлар.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: Боланинг саломат тугулганини кўришлари билан Аллохга хамд ва шукр айтишлари. Чунки Аллох таоло шукр килганларга зиёдалар ато этаман деб мархамат килган.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: Фарзандга энг гўзал исмни танлашликлари. Исмларнинг афзали Абдуллох, Абдуррохман ва хар бир Аллохнинг исмларига «Абд» олд кўшимча килинган исмлар. Масалан: «ал Куддус», «ал Борий», «ал Малик» булар Аллохнинг исмлари, буларнинг олдига «Абд» ни кўшиб «Абд + ал Куддус = Абдулкуддус» «Абдулборий» «Абдулмалик» деб исмлаш. Пайгамбар ва солих кишиларнинг исмларини кўйса хам яхши. Замонавий аслида бирор маъно касб этмайдиган исмлар ва харом исмларни кўймаслик керак. Мас: Мавлуда маъноси чакалок киз, Хуршид маъноси ёруглик, машъал Ўгилхон, Кизлархон ва хоказо... булар бемаъно исмларга мисол. Харом исмлардан: Шохжахон маъноси бутун олам, дунёнинг подшохи бу исмга факат  Аллохгина лойикдир.

 Исмни биринчи кунидан бошлаб качон хохласа кўяверади.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан:  пайгамбар саллаллоху алайхи ва салламнинг «Хар бир чакалок акикасининг гаровидадир, акикаси бола етти кунлик бўлганда сўйилади ва болага исм кўйилади» деган сўзларига биноан акика килиш. Акика ўгил бола учун иккита кўй киз бола учун битта кўй, 7, 14, 21- кунлари сўйилади. Агар бу кунларда сўйишга кодир бўлмасалар качон кодир бўлганларида сўядилар. Агар ўгил номидан иккита кўй сўйишга кодир бўлмаса битта кўй хам кифоя килади, афзали иккита кўй.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: Ўгил фарзандни хатна килиш. Бунинг учун  махаллага ош бериш ёки уч кунлаб тўй килиш шарт эмас. Бу ишлар ислом динига ёт. Докторга олиб бориш ёки хатна килувчини уйга олиб келиб хатна килдирилса кифоя.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: фарзандларга чиройли тарбия бериш. Бу хакда пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам шундай деганлар: «Кимки мана шу кизларнинг бир нечтаси билан синалса, у уларга чиройли тарбия ва гўзал одоб берса. Албатта бу кизлар унинг учун дўзахдан калкон ва тўсик бўладилар.» (Термизий ривояти) Уламолар: бу ўринда хоссатан кизларнинг зикр килинишига сабаб улар эртанги кун авлодларининг мураббияларидир — дедилар.  

Умумий суратда ўгил-кизларга чиройли тарбия беришнинг окибати яхшидир. Бу хакда расулуллох саллаллоху алайхи ва саллам: «Одам боласи вафот этадиган бўлса унинг учтадан бошка барча амаллари узилади: бу уч амал; садака жория, фойдали илм ва унинг хаккига дуо килиб турадиган солих фарзанд» (Имом Муслим ривояти).

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: Фарзандларни иймоний тарбия килиш. Фарзанднинг ёшлигиданок унга  Аллохнинг борлиги, бирлиги, у барча нарсаларни шу каторда уни хам  яратганлигини ундан кўркиш ва унга ибодат килиш кераклигини уктириб боради. Аслида ислом инсоннинг табиатига сингиб кетган диндир. Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам айтадилар: «Хар бир чакалок Фитрат (ислом дини)да тугилади, унинг ота-онаси яхудий, насроний ва мажусий килиб тарбиялайди» Демак боланинг табиати аслида исломда бўлар экан, энди уни  шакллантириш керак, холос.

Фарзанд вужудга келгандан кейинги ота-онанинг бурчларидан: Уни намозга буюради. Аллох таоло деди: «Ахлингизни намозга буюринг» расулуллох саллаллоху алайхи ва саллам «фарзандларингизни етти ёшга кирганларида намозга буюринглар, ўн ёшга кирганларида намоз ўкимасалар уринглар ва жойларини ажратиб кўйинглар» — дедилар. Болалар намозга одат килишлари учун ота-оналар уларнинг хузурларида намоз ўкишлари керак. Гўдак бола хам кўрганини килади, агар у ота-онасини намоз ўкиётганларини кўрса уларга дархол таклид килади. Акс холда раксга тушаётганларини кўрса уларга раксда таклид килади. Халкимиз айтганидек «Куш уясида кўрганини килади».

Бирданига болаларни намозга буюрилмайди, секин-аста  уларга кандай тахорат олинади, кандай килиб намоз ўкилади ва хоказоларни ўргатиб борилади. Бир муддат улар факат биргалашиб харакатларнигина бажарадилар, секин-секин намоз ичида ўкиладиган куръон, салавот, дуо ва зикрларни таълим берилади. Намозга астойдил бўлганларини сўз-мактов ва моддий нарсалар билан рагбатлантириб турилади.

Фарзандларнинг хукукларидан: Ота она уларни гўзал ахлокларга одатлантиришларидир. Бу ўринда Лукмон Хакимнинг фарзандига килган васиятини келтиришимиз ўринлидир: «Эй ўгилчам, намозни тўкис адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан кайтар хамда ўзингга етган балоларга сабр кил. Албатта мана шу ишларинг максадга мувофикдир. Одамлардан (мутакаббирлик билан) юзингни ўгирма ва ерда кибру хаво билан юрма. Чунки Аллох таоло барча кибр-хаволи, мактанчок кимсаларни суймас. Юрганингда ўртача юр ва овозингни паст кил. Чунки, овозларнинг энг ёмони эшакларнинг овозидир.» (Лукмон: 17-19).

Фарзандига бирор нарсани ваъда килса албатта уни бажарсин. Чунки бола ота-онасининг ёлгон гапиргани ва ваъдасига хилоф килганини кўрса «унсиз» таълим олади. У хам шунга одатланади.

Фарзандига фойдали бўлса гапириш бўлмаса жим туриш, ўзидан катталарни хурмат кичикларни эса иззат килиш ва хаёли бўлишни таълим бериши керак.

Фарзандларига хадялар такдим этса улар ўртасида адолат килсин, бу ўринда ўгил кизларга бир хил микдорда берилгани яхши. Хаттоки ўпиш, кучишда хам адолат килсин. Бу ўринларда адолат килмаслиги фарзандлар ўртасида адоват пайдо килади. 

Аслида бу мавзу кенгрок баён килишга мухтож, шундай бўлсада биз уни мухтасар килдик. Сухбатимиз нихоясида Аллох таолодан мана шу айтиб ўтилган хукукларга амал килишга барчамизни муваффак килишини сўраймиз. Албатта  Аллох бунга кодир Зот.

Дуойимизнинг сўнгида Аллох Роббул Оламийнга хамдлар, унинг пайгамбари Мухаммад саллаллоху алайхи ва салламга дуруду салавотлар айтамиз.

Тайёрловчи: Абу Закариё ал Маданий

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ