Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Энг огир синовлар - энг яхши одамларга!

Бизку хеч ким эмасмиз. Аммо Аллохнинг энг азиз бандалари хам бу дунёда не-не азобу укубатларни тортмадилар.

...Хазрат Яъкуб пайгамбарнинг ўгиллари Юсуф алайхиссалом ёшлик чогларида кудукка ташландилар. Кудукдан кутулиб чикканларидан сўнг, у кишини Миср бозорида арзимаган пулга кул килиб сотишди. Орадан бироз вакт ўтиб подшох амалдорлари тухмат билан зиндонга ташладилар. Аллохнинг суюкли пайгамбари зиндонда йиллаб машаккат тортган пайтларида хам дуо-ибодат ва даъватдан  бир зум тўхтамадилар. Бу орада оталари Яъкуб алайхиссалом хам ўгиллари Юсуф алайхиссалом гамида куйиб, икки кўзлари ожиз бўлиб колди.

...Хазрат Юнус алайхиссаломни эса денгизга ташлаб юборишади ва у киши тинмай Аллохга тасбех ва истигфор айтиб илтижо киладилар:

«لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنيِّ كُنْتُ مِنَ الظَّالمِيِن» - Сендан ўзга хеч бир илох йўкдир, мен хакикатда ўзига-ўзи зулм килганлардан бўлдим...».

Хазрат Айюб алайхиссаломга Аллох бир неча йиллик фарогатли турмушдан сўнг неча ўн йилга чўзилган огир касаллик берди. У кишининг касалликлари шу даражада эдики, биргина аёлларидан бошка хамма одамлар ўзларини олиб кочарди. Бу давр мобайнида у киши Аллохга бирор марта шикоят ёки бетокатлик килмасдан шукр айтишда давом этавердилар.

 Бу зотларнинг хаммалари инсониятнинг энг улуг сиймолари, одамзоднинг энг афзал вакиллари, Аллохнинг энг азиз бандалари эдилар. Шундай улуг мартабали инсонлар бўлишларига карамасдан улар хам Аллохнинг каттик синовларидан четда колмадилар. Чунки инсониятни хак йўлга бошловчи кишиларнинг ўзлари биринчи бўлиб шу йўлдан юриб ўтиб, бошкаларга ибрат кўрсатишлари лозим эди. Улар бу йўлнинг огир ва машаккатли ўнкир-чўнкирлари келиб колганда одам ўзини кандай тутиши лозимлигини, ундан кандай чидам ва сабр билан ўтиш кераклигини хам ўзлари намойиш этдилар.

Аллох эса «Мўминларга  ёрдам-галаба ато килиш Бизнинг устимизда албатта вожиб бўлди!»,- деган  ваъдасининг   исботини  намойиш  этиб, охир-окибат ул табаррук инсонларга ва уларнинг мўмин кавмларига галаба ва хайрли хотимани насиб этди. Замона чархпалагини хохлаган томонга айлантирадиган Буюк Зот кеча кул килиб сотилган ва зиндонга ташланган бандасини, энди юксак мартабага кўтариб, Миср давлати хокимиятига олиб чикиб кўйди. Яъкуб алайхиссаломга эса ўгилларига кўшиб кўзларини хам кайтариб берди.

Юнус алайхиссалом тинмай Аллохнинг зикрида давом этганликлари шарофати билан зулмат кетидан зулмат ичида колганларига, кайтиб чикишга инсон акли бовар килмайдиган холатда бўлганларига карамасдан, мехрибон Парвардигор у кишини ўша ерда хам ўз панохига олди. Юнус алайхиссалом охири балик корнидан сог-саломат чикиб яна ўз кавмлари олдига кайтиб бордилар. У кишининг денгиз тубида, балик корнида хам Аллохнинг рахматидан  асло умидларини узмасдан такрор-такрор ўкиган тасбехларини Куръони карим бизга хикоя килади.

Шундай килиб «لاَ إلهَ إلاَّ أنْتَ سُبْحانَكَ إنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِين»,- деган тасбех шу зотдан бизга мерос бўлиб колди. Юнус пайгамбар киссалари сўнгида Аллох таъоло: «Шундан сўнг унинг дуосини ижобат этдик ва ўзини гамдан халос килдик. Мўминларга хам худди шундай нажот берурмиз», (Анбиё6 88)- дер экан, бу билан ушбу дуони биз мазлумлар хам  иймон-ишонч билан доимий суратда ўкишга одат килмогимиз кераклигига ишора килди.

Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам дедилар: «Зуннуннинг хут корнидаги дуоси: «Ла илаха илла анта субханака инний кунту миназ-золимийн», эди. Кайси бир мусулмон  хар кандай мусибат ичида бўлса хам мана шу дуони ўкиб илтижо килар экан, албатта унинг дуоси кабул этилади». (Абу Довуд ривояти)

Айюб алайхиссалом оркали яхши бандаларнинг Аллох неъматларига нечоглик шокир, балоларига канчалик бардошли бўлишлари мисолини келтира туриб, Парвардигори олам вокеалар нихоясида у зотнинг бахоларини бутун дунёга эълон ва то Киёматга кадар тиловат килинадиган Куръон килди: «Дархакикат биз уни собир дея эътироф этдик!».

 

Дуо, зикру тасбех - мусулмоннинг калкони

Онадан тугилган пайтидан бошлаб то кабрга киргунга кадар мусулмонга доимий хамрохлик киладиган бирдан-бир курол, калкон, бу - дуодир. Жанг майдонига куролсиз кириш аклсизлик бўлгани каби бугунги тахликали кунларда зикрсиз юриш хам акли расо одамнинг иши эмас. Мусулмон кишининг хаёти хавф остидалиги барчага, жумладан ўзига хам маълум экан, нима учун у олдинрокдан Роббисига мурожаат килиб, ўзини душманларнинг ёмонлигидан асрашини сўраб хар куни хеч бўлмаганда икки маротаба - эрталаб ва кечкурун - дуо ўкишга одатланмайди?! Афсуски, кўп одамлар бундай иш учун «вакт тополмайдилар». Аммо айни дуо билан машгул бўлиш керак бўлган бир пайтда, яъни эрталаб кун чиккунга кадар, албатта ухлайдилар. Кейин, бошларига иш тушиб колганда дуо ўкишга эмас, балки ухлашга хам вактлари бўлмай колиши мумкинлигини ўйлаб хам кўрмайдилар. Демак бугунги кунда хар бир мусулмон, хар бир талаба эрталаб ва кечкурун ўкиладиган дуо-зикрларни ўзига-ўзи вожиб килиб олиши шарт. Нафакат ўзи, балки оила аъзолари, ота-онаси, бола-чакалари ва дўстларини хам бу ибодатга ўргатиши, уларда шу ишга кўникма хосил килиши зарур. Яна таъкид билан эслаб ўтамизки, зикр-дуо бўлаётган жойга фаришталарнинг ташриф буюришлари, бундай покиза мухитдан шайтону жинларнинг кочиши хакида Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам хабар берганлар. Шайтон-жинларнинг биздан узоклашиши, малоикаларнинг бизга хамрохлик килишлари душман ёмонлигидан узокда ва омонда бўлишимизга сабаб бўлади.

«Эй Аллохим! Эй етти осмон ва буюк Аршнинг Роббиси! Сенинг халкларингдан фалончи ўгли фалондан ва унинг тўдаларидан Ўзинг менга химоячи бўлгин. Улардан биронтасининг менга хамла килиши ёки тажовуз этишидан Ўзинг саклагин. Сен химоя килган инсон азиздир, Сенинг мактовинг улугдир, Сендан бошка хеч бир илох йўкдир!».

«Эй Роббим, менга нусрат ато кил, менинг зараримга ракибимга ёрдам берма. Менга голиблик насиб эт, менинг зиёнимга душманларни голиб килма. Менинг фойдамга Ўзинг хийла йўлини кўрсат, менга карши килинган хийлаларга йўл берма... Менга зулм килган кимсанинг устидан мени голиб эт». (Абу Довуд, Термизий ва Ахамад ривояти)

 

Дуо билан харакат хамохангдир

Баъзи одамлар ислом шариатида ибодат билан мехнат, дуо билан харакатнинг ўрнини нотўгри бахолайдилар. Бу нарсаларнинг бир-бирига бўлган муносабатини бузиб талкин киладилар. Кимда-ким: «Инсон доим ибодат билан машгул бўлса, хамиша зикру дуо билан яшаса бўлди, у хеч кандай мусибатга йўликмайди ёки душманлар кўлига тушмайди»,- деб ўйласа хато килади. Бу унинг исломий билимлари ва эътикодининг хали мукаммал эмаслигидан далолат беради. Инсон доим дуо ўкиб юрганда хам, югуриб-елганда хам Аллох унинг такдирида бирор мусибат рўй беришини ёзган бўлса, шу иш барибир амалга ошмасдан иложи йўк. Лекин хаётда яна бир хакикат мавжудки, уни тушунмок учун куйида бир мисол келтирамиз. Фараз килинг, инсон боласи маълум вактда ўзининг бирор балога йўликишини олдиндан аник билган эди, кейин шу офат келиб хам колди дейлик. Халиги одам хатто бефойда бўлса хам шу балодан кочиб кутулишга барибир уриниб кўради. «Шунака бўлишини билардим, нима бўлса бўлар энди», деб ўзини ўзи халокатга ташлашга рози бўлмайди. Бу инсоний фитрат-табиатдир. Худди шунга ўхшаб такдирда нима ёзилган бўлишидан катъий назар, инсон ислом доирасидан чикмаган холда, кўлидан келган харакатини килишга буюрилган. Дуо-зикрларни ўкиб юриш хам ана шундай чора-тадбир ва харакатларнинг бир кисмидир. Бунинг устига такдирига нималар битилганини хеч кимса олдиндан била олмайди. Бу сирли номаълумликнинг сабабларидан бири шундаки, одамзод гоибдан тайёр ниманингдир келишини кутиб ўтирмасдан, шариат буюргандек ўз харакатини килавериши лозим. Умидсизлик, тушкунлик, ялковлик шайтоний сифатлардир. Чин мусулмон кишига охир-окибат барибир яхшилик насиб бўлишига ишониб яшаш, гайрат-шижоатли бўлиш Рахмоний фазилатдир.

Дуо-илтижо билан бирга максад сари харакат килиш, кўлдан келганича эхтиёт чораларини кўриш мукаддас динимиз кўрсатмаларидан хисобланади. Шунинг учун Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам жангга чикишдан олдин унга яхшилаб тайёргарлик кўрардилар, совутларини киярдилар, кўлларига килич ва калконларини олардилар. Душман билан тўкнашиш олдидан эса ўз Роббиларига каттик сигиниб, баъзан кўз ёшлар тўкардилар. Ундан душманга карши мадад сўраб илтижолар килардилар. Демак, мусулмон киши хаётида дуо ва харакат эгизакдир ёки бошкача айтганда бир хакикатнинг икки томонидир. Бу кўрсатмага тўгри амал килиш мўминнинг хам рухан, хам жисмонан кучли бўлишига, иродали, бардам ва бакувват инсонга айланишига сабаб бўлади.

Дуо ва харакатнинг бир-бирига нисбатини яна шунга ўхшатиш мумкинки, дуода бирор максад-вазифани режалаштириш, унга назарий, рухий жихатдан тайёргарлик кўриш ифодаланса, харакат ўша режани амалга оширишга киришиш, хаётга татбик этиш демакдир. Пухта режа билан, яхшилаб ўйлаб килинган ишлар самарали ва муваффакиятли бўлгани каби, дуо-зикр ва ибодат билан бирга олиб борилган ишлар баракали, охири бахайр бўлади. Чукур ўйламасдан, шошкалоклик ва пала-партишлик билан килинган харакатларнинг бехуда кетиши, окибати турли хил кўнгилсизликлар билан якун топиши аник. Худди шунга ўхшаб дуо-ибодатдан йирок бўлиб килинган ишлар бир карашда яхши кетаётгандек туюлса-да, лекин унинг окибати барибир бир кун нохушликлар билан тугалланади, муваффакиятсизликка учрайди. «Аллохга хамд айтиш билан бошланмайдиган хар кандай мухим ишнинг окибати муваффакиятсизликдир». (Абу Довуд ва Ибн Можа ривояти)

Ибодатсиз, дуосиз яшаш худосиз яшаш билан баробар. Ибодатли, илтижоли ишларнинг рахбари Аллох, ибодатсизлик билан килинадиган ишларнинг хомийси шайтондир.

Шуни хам ёдда тутмок керакки, одамга етадиган кулфатлар унинг ўзи ва атрофидагилари томонидан содир этилган хато-гунохлар ва камчиликлар туфайли рўй беради. Аллохдан ўз хифзу химоясига олишини, нусрат-галаба ато килишини доимо сўраб турмаслик ва шунга яраша харакат килмаслик, ана шундай камчиликлардан биридир. Бинобарин, хар биримиз шариат буюрган ишларни, жумладан дуо-ибодатларни эринмасдан ва хеч иккиланмасдан бажо килиб боришимиз керак.

Шу ўринда нохак хибс этилган биродарларни хам эсга олиб, уларнинг хакларида доимо яхши гумонда бўлишимизни билдирамиз. Улар хам юкоридаги вазифаларни бажариб юрган бўлсалар керагу, бирок Аллох уларнинг ажрларини кўпайтирмок ёки иймонларини синамок учун, ёхуд бошка бир хикмат такозоси билан шундай машаккатларни уларга раво кўрган бўлса керак, деб эътикод киламиз. Мехрибон Зотдан уларга сог-саломатлик, нажот ва фойдали умр тилаймиз. Уларнинг хакларига хар куни дуода бўламиз.

Бу дунё машаккатлар ва синов дунёси эканини хам ёдда тутиш даркор. Дуо ўкишдан максад шу дунёнинг ўзидаёк мислсиз рохат-фарогатда, айшу ишратда яшаш бўлиб колмасин. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам «ризкимни кифоя киларли даражада ато этгин» деб дуо килганлари, умрларининг кўп кисми машаккатлар билан ўтгани, ўзлари хам, оилалари хам нихоятда камтарона хаёт кечирганликлари барчамизга ибрат бўлиши лозим. Куйидаги хадис хам доим ёдимизда бўлгани яхши: «Бу дунё мўминнинг зиндони, кофирнинг жаннатидир». (Муслим ривояти)

 

Дуо ижобат бўлади, деб умид этиладиган вакт ва холатлар

Дуо килар экансиз, бу илтижоларингизнинг Аллох даргохида кабул бўлиши учун сабаб бўладиган, юкорида айтилганлардан бошка яна баъзи омиллар борлигини билиш хам албатта мухим. Жумладан, дуо учун муносиб ва ганимат фурсатлар деб кўрсатилган вактлардан фойдаланмок лозим. Аллох ва Расулнинг сўзлари ва салафи солихинларнинг бу борада тутган йўлларига назар соладиган бўлсак, куйида санаб ўтилган пайтларда килинадиган дуоларнинг ижобатга якин эканлигини англаймиз:

·      Лайлатул кадр кечаси, Арафа куни ва Рамазон ойидаги дуолар;

·      Хар кечанинг сўнггида, сахар вактида туриб килинган дуо;

·      Азон ва такбир орасидаги дуо;

·      Фарз намоз сўнггида килинган дуо;

·      Охирги ташаххудда Расулуллохга салавот айтгандан сўнг килинадиган дуо;

·      Хар бир кечанинг ичига яширилган номаълум соатдаги дуо;

·      Ёмгир ёгаётан вактдаги дуо;

·      Жума куни ичига яширилган номаълум бир соатдаги дуо;

·      Зам-зам суви ичаётганда яхши ният билан килинган дуо;

·      Мусулмонларнинг зикр-илм мажслисларига йигилган пайтларида килган дуолари;

·      Тахорат килиб бўлгач, Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам ўргатган маъсур дуолар билан дуо килиш;

·      Хаж вактида бажариладиган амаллар асносида килинадиган дуолар;

·      Аллох йўлида жангга чикканлар душман билан тўкнашган пайтларида килинган дуо;

Санаб ўтилган вактларнинг баъзилари хаётда камрок учраса, баъзилари инсоннинг кўз ўнгидан хар куни кетма-кет ўтиб боради. Олдингдан оккан сувнинг кадри йўк, деганларидек, олтиндан киммат ушбу дакикаларни кўпчилигимиз бепарволик билан, бесамар ўтказиб юборамиз. Аммо оркасига кайтарилмайдиган ўша фурсатлардан яна кимдир хушёрлик билан унумли фойдаланиб колади. Ўзига берилган умр неъматини юксак кадрлайдиган зийрак ва аклли мусулмон учун фойда бўлар деган умидда биз юкорида зикр килинган фазилатли кун ва соатлардан баъзилари хакида яна алохида тўхтаб ўтамиз.

Хар кечанинг охирги учдан бири колганда, сахар вакти яъни, бомдод вакти киришидан бироз олдинрок дуо килишнинг фазилати хакида бир неча оят ва хадислар бор. Хадисда айтилишича, Аллох таъоло хар кечанинг охирги учдан бири колганда дунё осмонига тушади ва:

«Кани Менга дуо киладиган одам борми, Мен унинг дуосини кабул киламан. Мендан бирор хожатини сўрайдиган киши борми, Мен унинг сўраганини бераман», дейди. Яна бир ривоятда эса Аллох хар кечанинг охирида Ўзининг бир фариштасига буюради, у юкоридаги чакириклар билан ер ахлига караб нидо килади, дейилган. Хазрат Яъкуб пайгамбар хам ўгилларига - улар гунох ишларга кўл уриб, кейин тавба килишганда - «Мен бироздан сўнг сизларнинг хакларингизга Роббимга дуо килиб, Ундан гунохларингизни кечиришини сўрайман» дедилар ва кечанинг охири келишини кутдилар...

Хар намозга азон айтилгандан сўнг то такбир айтилгунга кадар дуо килиш хам мухимдир. Бу хакда Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламнинг сўзлари бор. Азон айтилаётган вактда унга хурмат билан муносиб жавоб кайтариб туриш, кейин азон дуосини ўкиб, унинг сўнгидан ўз хожатларингизни Аллохдан сўраб дуо килишни унутманг.

Хар куни эрталаб намоз ўкигандан сўнг то кун чиккунга кадар ва аср намозини ўкиб бўлгач, то кун ботгунгача бўлган вакт давомида дуо ва зикр билан машгул бўлиш жуда фойдалидир. Хадисларда баён килинишича, бу вакт ер ва осмон фаришталарининг учрашадиган ва алмашадиган пайтлари бўлади. Тунгги фаришталар инсонлар оламидаги вазифаларини бажариб бўлиб, Аллохнинг хузурига кўтарилаётган ва уларнинг ўрниларига кундузги фаришталар ерга ташриф буюраётган вактда дуо-зикр ва солих амаллар билан машгул бўлиб туриш фаришталарнинг шу инсонлар фойдаларига яхши гувохлик беришларига сабаб бўлади. Фаришталардан Парвардигор «Бандаларимни кандай холда тарк этдингиз?», деб сўраганда (Холбуки У бандаларини улардан кўра яхширок билади), улар «Биз ерга етиб борганимизда бандаларинг зикр ва ибодат билан машгул эдилар, мана хозир ердан кайтаётганимизда хам уларни худди шундай холатда турганларида колдириб келдик»,- дейдилар. Шунда Улуг Роббимиз ўша бандаларнинг гунохларини кечирганлигини ва дуоларини кабул килганлигини эълон килиб, бунга малоикаларни гувох килади.

Хар жумъа кунини алохида эъзозлаш ва шу кунда дуо-зикрни кўпрок килиш хам алохида ахамиятга эга. Чунки Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам хабар беришларича, бу куннинг ичига бир соат яширилганки, ўша соатда ким нима дуо килса, албатта ижобат этилади. Бу соатни топиш учун инсон шу куни кўп дуода бўлиб туриши керак. Чунки у ўша сирли соат качон ўтишини билмайди. Уламолар бу соатни асрдан кейин, кун ботиш олдидаги энг сўнгги соат деганлар. Баъзилар эса уни жумъа хутбаси ва намози ўтадиган пайт хам дейишган.

Табиатда бирон ўзгариш содир бўлганда дуо килиб, ўзининг бандалиги ва ожизлигини изхор этиб туриш хам мусулмон кишининг одатидир. Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам янги ой чикканини кўрганда, ёмгир ёкканда, шамол ёки зилзила бўлганда ўкиладиган дуоларни ўз умматларига таълим берганлар. Демак бундай вазиятларда табиатга хамоханг инсон калбида хам маълум ўзгариш юз беради. Унда хушёрлик, огохлик пайдо бўлади, дунё ташвишларини бир зумга унутиб, Аллохни, охиратни ёдга олади. Одам боласи дили юмшаган шундай фавкулодда холатларни хам ганимат билиб, ўз Роббисига илтижо килиб колиши керак.

 

Дуо одобларидан

·      Агар имкони бўлса, дуо килишга киришишдан олдин тахорат олиш яхши. Бу дуонинг тезрок ижобат бўлишига сабаб бўладиган омиллардандир.

·      Киблага юзланган ва кўлларини кўтарган холда дуо килиш, баъзи ибораларни уч маротабадан такрорлаш хам дуо одобларидан саналади.

·      Дуонинг аввалида Аллохга хамду сано, Расулуллохга салоту салом айтилади. Шундан кейин инсон истигфор айтиб, аввал ўзига, сўнгра ота-онаси ва бошка якин кишилари хакларига дуо килади.

·      Инсон ўзига, фарзандига ва якинларига дуои бад килишдан тийилиши лозим. Шунингдек мол-дунёсининг касодга учраши ёки йўк бўлиб кетишини сўраб дуо килиш хам дуруст эмас.

·      Уламолар овозни кўтармасдан ва жуда пасайтириб хам юбормасдан, ўртача овоз билан дуо килишни афзал дейишади.

·      Илтижо пайтида инсон ўзини камтар ва тавозели тутиб, астойдил тазарруъ билан ёлвориши, ўзида кўркув ва умидворликни хис этиб туриши керак. Одатда мутакаббир кишилар одамлар олдида ўзларини жуда эркин ва магрур тутадилар. Дуо килаётган пайтда ана шундай кибрли холатда туриб колишдан эхтиёт бўлиш лозим.

·      Дуода Аллохнинг гўзал исмларини васила килиш яхшидир. Инсон Аллохнинг розилиги учун килган бирон солих амалини васила килиши хам мумкин.

·      Мусулмон киши дуо килар экан, емок-ичмогининг ва кийимларининг халолдан бўлишига каттик эътибор бериши лозим. Акс холда дуоси ижобат этилмайди.

·      Гунох иш килиб турган холда ёки якин кариндошларидан алокасини узган холда дуо килинмайди. Дуоларим кабул бўлсин деган одам хар кандай гунохдан доимо узок юради.

·      Кофиядош сўзларни териб, шеърга ўхшатиб дуо килишга харакат килмайди.

 

Дуолари албатта ижобат бўладиган кишилар

Хадисда баъзи кишиларнинг дуолари албатта ижобат этилиши хакида хабар берилган:

·      Мазлумнинг ўзига зулм килган золим хакига килган дуоси;

·      Мусулмоннинг мусулмон биродари хакига килган гоибона дуоси;

·      Мажбур ва ночор одамнинг дуоси;

·      Отанинг ўз боласига киладиган дуои хайри ёки дуои бади;

·      Солих фарзанднинг ота-онаси хакига дуоси;

·      Куръон хукмини юргизаётган одил подшохнинг дуоси;

·      Рўзадорнинг ифтор олдидан килган дуоси;

·      Мусофирнинг дуоси.

◄◄◄Бошига кайтиш

Тамом

   ЮкоригаÎ