Ислом Нури

 

Жума насихатлари 

 

Гийбатнинг сабаблари

1- Аллохдан кўркиш ва харомдан эхтиёт бўлишнинг етарли даражада бўлмаслиги. Чунки Аллохнинг буюклигини ва хар бир ишдан вокифлигини хис килган одам у Зотни газаблантирадиган ишлардан ўзини четга олади.

2- Бирор иш туфайли ёмон кўриб колган одамини гийбат килиш билан аламидан чикиш.

3- Гохида одам дўстлари билан алока узилиб  колмаслиги учун хам уларнинг гийбатларига кўшилади. Уларнинг гапларига эътироз билдирсам огир олиб колмасинлар, деб шундай килади.

4- Бошкаларни камситиш оркали ўзини улуглаш. Масалан, фалончи нодон, дунёкараши тор, дейди. Бу билан ўзини илгор бир инсон килиб кўрсатмокчи бўлади.

5- Хасад: Хасадчи, одамлар бошка бировни яхши кўриб, хурмат килаётганларини кўрадида, у одамга хасад килганлигидан гийбат килишга ўтади.

6- Хазил: Одамларни кулдириш учун бировларга сўзида, харакатида таклид килиб, эрмак килади. Айримлар бу ишни ўзларига хатто касб килиб хам олганлар.

7- Ўзини хамма нарсадан хабардор, кўп маълумотга эга бир киши килиб кўрсатиш.

Гийбатнинг бундан бошка сабаблари хам бор.

 

Мубох (рухсат этилган) гийбат

Гийбатсиз эришиб бўлмайдиган бир шаръий максад учун гийбат килиш мубох. Бунинг сабаблари олтита:

1- Султон ёки козига арзини айтаётган пайтида. Масалан, фалончи менга зулм килди, дейиш мумкин.

2- Бирон мункар ишни ўзгартиришга ёрдам сўраш максадида. Масалан, фалончи фалон ишни килиб юрибди, уни тийиб кўйгин, дейиш мумкин (буни хам шу иш кўлидан келадиган одамга айтилади).

3- Фатво сўраш: Масалан, муфтига бориб, фалончи менга бундай зулм килди. Ундан халос бўлиш учун нима килишим керак?, дейиш мумкин. Аммо якин кишилари хакида сўрамокчи бўлса, мас: бир одамга отаси ёки эри зулм килса кабилида гапирса яхша бўлади.

4- Мусулмонларни ёмонликдан огохлантириш. Масалан, ровий (хадисни ривоят килувчи) ёки гувохнинг айбини билса айтиб кўйиш. Бу иш жоизгина эмас, балки вожибдир. Кудачилик ёки шерикчилик ишларда хам айбни яширмасдан айтишлик.

5- Бир одам фиску-фужур ишларни хеч кимдан яширмасдан очикчасига килаётган бўлса уни гапириш мумкин.

6- Аниклик киритиш: Масалан, биров кўр, кар ёки соков лакаби билан танилган бўлса, уни (таништишир пайтида зарур бўлса) айтиш мумкин. Унинг бошка бир хурматли сифати айтилиб, аниклик киритилса яхширок бўлади.

 

Гийбатнинг каффорати

Гийбат харомдир, гунохи кабирадир унинг каффорати хусисида олимлар ихтилоф килган бўлсалар хам, тавба килиш вожиблиги хусусида иттифок килганлар.

Тавба кабул бўлишининг  учта шарти бор:

1.      Килинган гунохдан тийилиш.

2.      Килган ишдан пушаймон бўлиш.

3.      Кайтиб килмасликка катъий карор килиш.

Гийбатдан тавба килишнинг тўртинчи шарти хам бор. Чунки гийбатчи иккита жиноят килади. Биринчидан, у харом ишни килиб Аллохнинг хаккига жиноят килади. Унинг каффорати тавба ва пушмон килиш. Иккичидан, у банданинг хаккига жиноят килган бўлади. Бунда агар айтган гапи ўша одамнинг кулогига етиб борган бўлса, ундан кечирим сўраб килган ишидан пушаймонлигини изхор килади, агар гийбати унинг кулогига етиб бормаган бўлса, гапириб ўлтирмайдида гойибона унинг хаккига истигфор айтади.

 

Салафларнинг дурдона сўзларидан

Во ажаб! Инсон харом ейиш, зулм, зино, ўгрилик килиш ва арок ичиш каби ишлардан тийила оладию, тилини тийишга келганда ожизлак килиб колади. Келинг, яхшиси бу хусусда салафларнинг холига бир назар ташлайлик.

Вахб айтади: ″Мен бирор инсонни гийбат килсам бир кун рўза тутиб бераман, деб назр килдим. Аммо гийбатни ташлай олмадим. Гийбат хам килавердим, рўза хам тутавердим. Кейин хар бир гийбатим учун бир дирхам садака киламан, деб ният килдим. Шу дирхамларни яхши кўрганимдан гийбатни ташладим″.

Суфён ибн Хусайн айтади: ″Илёс ибн Муовиянинг олдида ўтирган эдим, бир киши ўтиб колди. Мен уни камситадиган бир гап айтдим. Шунда у:″Жим бўл″, деди. Кейин менга Илёс ибн Муовия шундай деди:

- Румга карши уриш килганмисан?

- Йўк.

- Мўгул-татарларга карши уриш килганмисан?

- Йўк.

- Сендан руму-мўгиллар саломат бўлибдию, мусулмон биродаринг саломат бўлмабти-да.

Шундан кейин бу ишни кайтиб килмадим″.

Яхё ибн Муоз айтади:

«Муъминнинг сендан оладиган насибаси учта бўлсин. Унга фойда бермасанг зарар хам килма, уни хурсанд килолмасанг гамга хам солма, мактай олмасанг ёмонлама хам».

Иброхим ибн Адхам зиёфатга чакирилибди. Келиб ўтиргач, одамлар: Фалончи келмади дейишибди. Шунда улардан бири: ″Ўзи у огиркарвон одам″,- дебди. Бу гапни эшитган Иброхим: ″Мени корним шу ахволга солди. Кайси бир зиёфатга бормай, бир мусулмонни гийбат килмай иложим йўк″, — деб хеч нарса емай чикиб кетибди.

Рабийъ ибн Хайсамга: «Сиз бировни айблаганингизни кўрмадик», деганларида: «Ўзимдан рози эмасману бошкани ёмонлашга каёкдан вакт топай», —  деган экан.

Хасан Басрий рахматуллохи алайхга, сизни фалончи гийбат килди, дейишса, унга бир товок хурмо хадя килибди. Халиги одам келиб, мен сизни гийбат килсам, сиз менга хадя берасизми? — дебди. Шунда Хасан Басрий рахматуллох алайх: «Барча яхши амалларингни савобини хадя килган экансан, шунга яраша муомала килиб кўйишни хохладим», деган эканлар.

Абдуллох ибн Муборак шундай деган эканлар:

«Агар бировни гийбат килмокчи бўлсам, аввало ота-онамни гийбат килардим. Чунки, менинг яхши амалларим савобига ўшалар хаклирок».

Ашхаб ибн Абдулазиз ўзини гийбат килган одамга мактуб йўллаб, шундай дебди:

«Аммо баъд: Сенга мактуб ёзишимга сабаб, мен хакимда кўпрок гийбат килгин дер эдиму, лекин гунох йўлига сени чакиришдан кўркдим. Билгинки, мен сенинг яхшиликларинг ичида кўйлар яйловда юргандек юрибман. Вассалом».

Азиз биродарим!

Намозин, рўзасин, бор амалларин,

Савобин бўлишар ким килса гийбат.

Гунохни кўтарур, во ажаб.

Ўгил-кизга хам килмас бундай саховат.

Абу Бакр ибн Абдуррахмон айтади:

«Ўзинг колиб, одамларни гапириб юрмагин. Чунки сен уларга эмас ўзингга ўзинг жавобгарсан. Кунингни, фалончи ундай, фалончи бундай, деган гаплар билан ўтказиб юборма, чунки хар бир айтган гапинг сакланиб сенинг зиёнингга ишлар».

 

Гийбатнинг давоси

Ийсо алайхис-салом хаворийларидан: «Шамол авратининг бир четини очиб ташлаган холда ётган бир одамнинг олдига келиб колсангизлар, уни ёпиб кўярмидингизлар?», — деб сўрадилар.

-         Ха — дедилар.

-         Бекор айтибсизлар. Колганини хам очиб ташлардингизлар.

-         Субханаллох, кандай килиб колганини хам очиб ташлаймиз?!

-          Олдингизда биродарларингиздан бирининг бир айби айтилса, унинг колган барча ёмон ишлари хакида сўзлашмайсизларми? Шу ишларингиз унинг колган авратини очиб ташлашингиз эмасми?  

Гийбат аталмиш машъум касалликдан кутилиш учун билиш ва килиш керак бўлган айрим ишларни санаб ўтамиз.

1. Гийбатчи Аллохнинг газаби ва азобига гирифтор бўлур.

2. Унинг яхши амалларининг савоблари ўзи гийбат килган одамга ўтиб кетар. Яхшилиги бўлмаса, гийбат килинувчининг гунохлари унинг устига юкланур. Ким ушбуни ёдида тутса тилини гийбатдан бутунлай тияди.

3. Гийбатчи ўзининг айбларини ўйлаб уларни ўнглашга харакат килсин. Ўзи айбли бўлатуриб, бошкани айблашдан уялсин.

4. Ўзида ундай айб бўлмаса Аллохга хамд айтиб шукур килсин. Нафсини энг катта айб (яъни гийбат айби) билан кир килмасин.

5. Мусулмон биродарини гийбат килиш унинг ўлик холида гўштини ейиш билан баробардир. Гийбатчи ўз биродарини гўштини еяётганини хис килсин.

6. Гийбатчини ўз холига ташлаб кўймасдан, дархол тўхтатмок лозим. Бир мусулмоннинг обрўсини ўзи йўк бўлса хам химоя килиш вожиб.

7. Гийбат ва тилни гийбатдан саклаш хусусида келган хадисларни эслаш лозим.

Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам:

«Биласизларми? Хонавайрон, карздор-муфлис ким?, — деб сўрадилар.

Сахобалар:

- Биз пули хам, нарсаси хам йўк одамни хонавайрон муфлис одам деймиз, — дейишди.

Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам:

- Умматимнинг хонавайрон муфлиси шундай кимсадирки, у Киёмат кунига намози, рўзаси, закоти билан келур. Айни пайтда бир одамни хакорат килган, бировнинг молини еган, яна бировни нохак конини тўккан, яна бировни эса урган бўлади. Бу кимсаларга унинг яхши амалларининг савобидан берилур. Карзини тўлаб бўлмай туриб, яхшиликларининг савоби тугаб колса, уларнинг хатоларидан олиниб унинг устига юкланур. Кейин ўзи дўзахга ташланур, —дедилар». (Имом Муслим ривояти).

 

Гийбатдан ман килишнинг фазилати

Гийбатнинг шохиди бўлган мусулмон уни дархол тўхтатиб, биродарининг обрўсини саклаб колмоги лозим. Бу иш нафл эмас вожибдир. Агар тўхтатилмаса эртами-кеч жазосини тортилур. Бу вазифани адо этишнинг фазилати хусусида ёркин далиллар келган.

Асмо бинт Язиднинг ривоят килишича, Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам шундай деганлар:

«Кимки, дўстининг обрўсини ўзи йўклигида химоя килса, уни дўзахдан озод килиш Аллохнинг устидаги хак бўлиб колади».

Яна Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам шундай дейдилар:

«Кимки, биродарининг обрўсини сакласа, Аллох таъоло Киёмат куни уни дўзахдан саклайди». (Термизий ривояти)

Биродарим, гийбатга кулок солган одам гийбатчининг гунохига шерикдир. Иложи бўлса тили билан, бўлмаса, дили билан кайтармок лозим. Кодир бўла туриб кайтармаса, гунохкор бўлур. Тили билан ″Жим бўл″, дейишию, ичида ўзи хохлаб туриши мунофикликдир. Тўхташликка ишора килишнинг ўзи кифоя килмайди. Очикчасига кайтармок лозим.

Пайгамбар саллаллоху алайхи ва саллам айтадилар:

«Кимнинг олдида бир муъмин хорланса ва у ёрдам беришга кодир бўла туриб ёрдам бермаса, уни Аллох Киёмат кунида хамма халойик кошида хорлайди».

Биродарим! Гийбатчининг мажлисларни кирлатишига, обрўларни тўкишига асло йўл кўйманг. Мусулмонларнинг шарафини химоя килинг. Шояд сиз йўк бўлиб ўша гийбатчи гўштингизни емокчи бўлганда, сиз учун хам бир химоячи топилиб колса.

Нихоя

◄◄◄Бошига кайтиш

Давомига ўтиш►►►

   ЮкоригаÎ